ارزیابی و سنجش آسیب‌پذیری بافت فرسوده شهری کلانشهر شیراز در برابر زلزله با بهره گیری از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 استادیار شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج، یاسوج، ایران

2 استادیار برنامه‌ریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج، یاسوج، ایران

3 استادیار معماری، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

4 دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج، یاسوج، ایران

چکیده

آسیب پذیری شهرها از مخاطرات محیطی در کشورهای دارای محیط طبیعی، پرمخاطره، به چالشی مهم در برابر علوم شهرشناسی، مدیریت، علوم مهندسی و برنامه ریزی شهری تبدیل شده است. پژوهش‌ها و نوشتارهای مربوط، حاکی از آن است که به رغم مطالعات و تحقیقاتی که طی حدود هفت دهه گذشته در مورد بافت‌های تاریخی و فرسوده شهری انجام شده‌اند، آسیب پذیری بافت‌های مذکور در برابر زلزله از دهه 90 میلادی مورد توجه قرار گرفته و در ایران نیز از اواسط دهه 70 به این موضوع اهمیت داده شده است. نقش و جایگاه شهر شیراز در جنوب ایران، اهمیت مطالعه آسیب پذیری این شهر را نشان می‌دهد. براساس مطالعات مربوط به بازنگری طرح تفصیلی مناطق شیراز منطقه دو 50 درصد محلات بافت فرسوده را در خود جای داده است. بنابراین آسیب پذیری سه محله از میان محلات این منطقه در برابر زلزله مورد مطالعه قرار گرفت. برای این منظور نه متغیر در حوزه جمعیت، کاربری و ویژگی‌های فیزیکی کالبدی منطقه مذکور انتخاب و بررسی و تحلیل شده است. در این بررسی، آسیب پذیری هر یک از متغیرها و چگونگی پراکنش آن‌ها در سطح بلوک‌های منطقه در تابع مورد نظر محاسبه شده و وضعیت آسیب پذیری محدوده مورد بررسی، نتایج این بررسی نشان از آن داشت که حدود 28 درصد محله قاآنی، حدود 81 درصد قطعات محله کوشک عباسعلی و حدود 80 درصد محله دباغی دارای آسیب­پذیری زیاد و خیلی زیاد هستند و متغیر فاصله کاربری‌ها از فضاهای باز، دسترسی به محدوده آسیب پذیر، سال احداث بنا و نوع مصالح ساختمان‌ها، بیش‌ترین تأثیر را در آسیب پذیری این محلات از زلزله دارند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessing the vulnerability of urban distressed areas of the metropolis Shiraz against earthquakes using Analytical Hierarchy Process (AHP)

نویسندگان [English]

  • Yaghoob Peyvastehgar 1
  • Soleiman Mohamadidoost 2
  • Ali Akbar Heydari 3
  • Parisa Meshksar 4
1 Assistant Professor, Urbanism, Yasouj Branch, Islamic Azad University, Yasouj, Iran
2 Assistant Professor, Yasouj Branch, Islamic Azad University, Yasouj, Iran
3 Assistant Professor, Architecture, University of Yasouj, Yasouj, Iran
4 Ph.D. student in Urbanism, Yasouj Branch, Islamic Azad University, Yasouj, Iran
چکیده [English]

Abstract
Introduction: The vulnerability of cities in countries with the natural environment of the environmental hazards, risks, to challenge the Shhrshnasy sciences, management, engineering and urban planning has become.
The goal of the study, methods and tools for research: related documents and research suggests that despite the studies and researches, during which about seven decades in the case of historical and urban fabric worn out, the vulnerability of the tissue in front of the 90 s earthquake and Iran in the mid - 70 the importance given to this issue. the role and status in the southern Iranian city of Shiraz, the importance of the study shows thevulnerability of the city. According to studies related to review a detailed plan Shiraz areas two 50percent of the region in the old quarters. So the vulnerability of the three quarters of the earthquake in the region. No alternative for this purpose in the population, use, and physical characteristics of the region and anatomical analysis. In this study, the vulnerability of each of the variables and how the radiation level of the regionalbloc in the function calculated and the situation in the vulnerability of the range, according to the weight of the general - level variables in urban areas and blocks in the region, analysed. The findings: The results of this study showed that about 28% ghani district, about 81 percent of the palace Abasali Belvedere neighborhood. And about 80 percent of the tanning has so much of the damage - and are high and the variable distance applications of open spaces, access to the most vulnerable range, years of construction and building materials, the greatest effect in the vulnerability of the district of the earthquake.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Sustainable Development
  • compact city
  • the city of Yasouj
ایری، عبد الجلال، (1378). برنامه ریزی کاهش آثار زلزله در سط و ح شهری (نمونة موردی: منطقة 20 شهر تهران، رسا لة کارشناسی ارشد شهرسازی، استاد راهنما: زهره عبدی دانشپور، استاد مشاور: فریبرز ناطقی الهی، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
احمدی، حسن، شیخ کاظم، محمدرضا، (1385)، نقش برنامه‌ریزی تراکم‌های ساختمانی در کاهش آسیب‌های ناشی از زلزله، دومین کنفرانس بی المللی مدیریت جامع بحران در حوادث غیرمترقبه طبیعی، تهران، صص 4- 18.
امینی، الهام، حبیب، فرح، مجتهدزاده، غلامحسین، (1389). برنامه‌ریزی کاربری زمین و چگونگی تأثیر آن بر کاهش آسیب­پذیری شهری در برابر زلزله، علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره یازدهم، شماره 3.
افشین، حسن، چناقلو، محمد رضا، حسینی، داریوش، (1383)، بررسی تحلیلی زمین لرزه ویرانگر بم با تأکید بر عملکرد ساختمان­های خشتی، همایش زلزله: گروه مهندسی عمران دانشگاه شهید باهنر کرمان.
بیرودیان، نادر، (1385)، مدیریت بحران اثول ایمنی در حوادث غیرمنتظره، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، چاپ اول، شماره نشر 318.
پوراحمد، احمد، لطفی، صدیقه، فرجی، امین، عظیمی، آزاده، (1388)، بررسی ابعاد پیشگیری از بحران زلزله (مطالعه موردی: شهر بابل، مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه‌ای، سال اول، شماره اول، صص 1- 24.
حاتمی نژاد، حسین، فتحی، حمید، عشق آبادیری، فرشید، (1388)، ارزیابی میزان آسیب پذیری لرزه‌ای در شهر (نمونه مورد مطالعه: منطقه 10 شهرداری تهران)، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 68، صص 1- 20.
زنگی آبادی، علی، تبریزی، نازنین، (1385)، زلزله تهران و ارزیابی آسیب پذیری مناطق شهری، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 56، صص 115- 130.
زنگی آبادی، علی، صنیعی، راحله و وارثی، حمید رضا، (1388). تحلیل آماری خطرپذیری مناطق 11 و 12 شهر تهران در برابر زلزله، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 13، شماره 3، صص 111-91.
سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، (1386).
irsc.ut.ac.ir/bulletin.php (سایت موسسه­ی ژئوفیزیک دانشگاه تهران).
ستوده، بابک، (1380). برنامه‌ریزی کاربری زمین و اصلاح معابر جهت ایمن سازی در برابر زلزله (نمونه موردی: محله باغ فردوس شهرداری منطقه یک تهران)، رساله کارشناسی ارشد شهرسازی، استاد راهنما: فرانک سیف الدینی، دانشگاه شیراز، شیراز.
ساسان پور، فرزانه، موسی­وند، جعفر، (1389)، تأثیر عوامل انسان­ساخت در تشدید پیامدهای مخاطرات طبیعی در محیط­های کلان شهری با کاربرد منطق فازی و سیستم اطلاعات جغرافیایی، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، جلد 13، شماره 16.
شجاعی،  فهیمه، آریامنش محمد، عکاشه، بهرام، زمستان 1390، مطالعه گسل‌های فعال شهرستان شیراز با استفاده از پردازش داده‌های سنجش از دور و شواهد ریخت زمین ساختی، فصلنامه زمین، دوره 6، شماره 22.
شریف زادگان، محمدحسین، فتحی، حمید، (1390)، طراحی و کاربرد مدل­های فضایی ارزیابی و تحلیل آسیب پذیری لرزه‌ای در برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، آرشیو SID، صص 109- 124.
شهرداری شیراز.
علوی، سید محسن، مسعود، محمد، (1389)، برنامه ریزی برای کاهش خسارات ناشی از زلزله در نواحی با خطر پذیری بالا نمونه موردی محله چیذر تهران.
گیاه­چین، نسرین، مهرجو، محسن، (1390)، ارزیابی کاربری زمین شهری با توجه به خطرات زلزله (مطالعه موردی ناحیه 4 منطقه 20)، همایش ملی ژئوماتیک 90، سازمان نقشه­برداری کشور، تهران.
مسائلی، صدیقه، بحرینی، سید حسین، (1375)، طرح پژوهشی" برنامه­ریزی کاربری زمین در مناطق زلزله­خیز (نمونه شهرهای منجیل، لوشان و رودبار)"، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی (مرکز مطالعات مقابله با سوانح طبیعی ایران)، چاپ اول.
موحد، علی، فیروزی، محمد علی، ایصافی، ایوب، (1391)، بررسی آسیب پذیری ساختمانهای شهری در برابر زلزله با استفاده از مدل سلسله مراتبی معکوس (IHWP) در سیستم اطلاعات جغرافیایی: مطالعه موردی شهر مسجد سلیمان، مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال سوم، شماره یازدهم.
مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، (1384)، طراحی ساختمانها در برابر زلزله- آئین کار، استاندارد ملی ایران 2800، مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، شماره نشریه 254، تجدیدنظر سوم.
مهندسین مشاور مآب، (1382)، بازنگری طرح تفصیلی منطقه 3 شهرداری شیراز، شهرداری شیراز.
مهندسین مشاور پرداراز، (1388).
مهندسین مشاور طراحان بافت و معماری، (1388).
Altan, Metin., Özturk, Ferah. and Ayday, Can., (2004), Preliminary Earthquake Risk Management Strategy Plan of Eskisehir, Turkey by using GIS, Space and Satellite Sciences Research Institute Anadolu University, Eskisehir, Turkey, 7th AGILE Conference on Geographic Information Science.
Goretti, A., Pasquale, G. DI, (2003), Collection & Management of Earthquake Data: Defining Issues For An Action Plan, the Earthquake Engineering Research Institute, CA 94612-1934, EERI Publication Number 2003-03.
Kim, Ji Hyun, (2015), Quantitative Analysis of Factors Influencing Post –Earthquake Decisions on Concrete Buildings in Christchurch, New Zealand, A Thesis in Master of Civil Engineering, the University of British Columbia.
Kumar, Krishna, (2015), Prediction of Earthquakes & Reducing Damages, International Journal of Research in Engineering and Technology, eISSN: 2319-1163, pISSN: 2321-7308.
Lin, Chu-Chieh Jay., Chen, Wei-Chang., Yeh, Chin-Hsun, (2012), Application of Taiwan Earthquake Loss Estimation System (TELES) on Seismic Disaster Simulation Website, National Center for Research on Earthquake Engineering,VOL7, NO.4, Taipei, Taiwan.
Linares- Rivas, Alejandra., 2012, Panama Prepares the City of David for Earthquakes, Project Highlights issue 9, Panama, pp 1- 4.
Wald, D. J., Jaiswal, K. S., ASCE, A.M.K., Marano, D., Bausch, D., (2011), Earthquake Impact Scale, Natural Hazards Review, www.ascelibrary.org, pp 125- 139.