واکاوی زیست پذیری در فضاهای شهری با رویکرد کالبدی (مطالعه موردی: شهر زنجان)

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

2 استاد تمام جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

4 دانشجوی دکتری رشته آینده پژوهی، پژوهشگاه شاخص پژوه، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

ارتقاء زیست پذیری شهر به مثابه یک آرمانی مشروع، در صدر بسیاری از اسناد شهرسازی به چشم می خورد؛ چنانکه در سالیان اخیر به موازات مطرح شدن نظریه توسعه پایدار، این رویکرد به عنوان یک موضوع مهم علمی در کلیه جوامع علمی مطرح بوده و بخش وسیعی از ادبیات برنامه ریزی شهری را نیز به خود اختصاص داده است. لذا هدف این پژوهش بررسی وضعیت زیست پذیری درسطح محلات شهر زنجان است. پژوهش حاضر با هدف سنجش میزان زیست پذیری محلات داده های حاصل از پرسش نامه­های تکمیل شده­ی ساکنان با استفاده از از نرم افزارهای lisrel, SPSS,fs/QCو Arc Gis تجزیه و تحلیل شدند. نتایج حاکی از محاسبات نشان می دهد محله دروازه ارک با امتیاز (342F=) و محله دگرمان ارخی با امتیاز (324F=) در تبه های برتر قرار دارند. این در حالی است که محله حق وردی با امتیاز (18F=) و محله قهرمان با امتیاز (41F=) و محله مهدیخان با امتیاز (53F=) در رتبه های آخر قرار دارند. بدین ترتیب امتیاز بندی محلات بر اساس شاخص­ها و آمارهای نشان داد که محلات بواسطه کمبود خدمات، ضعف در سرمایه گذاری و... در موقعیت پایینی قرار دارند و شرایط­زیست­پذیری این محلات در بُعد کالبدی ضعیف است.همچنین تحلیل خود همبستگی فضایی منطقه بافت فرسوده شهر زنجان محله­ یری بالا با ضریب (1.17743ZScore = ) در بالاترین طیف رتبه ای قرار دارد. بعد از آن محلات دباغلر با ضریب (1.057329= ZScore)، و داودقلی با ضریب (1.01741= ZScore) در رتبه های بعدی قرار دارند. بدین ترتیب، محلات فوق، بیشترین شباهت و یکسانی و بطور کلی، خود همبستگی فضایی را در شاخص های کالبدی به یکدیگر دارد. در مقابل محلات نصرالله خان با ضریب (1.46657- = ZScore)، در پایین ترین طیف رتبه ای قرار دارد. بعد از آن محلات شوقی با ضریب (1.312739-= ZScore)، و محله یری پایین با ضریب (0.976355-= ZScore)، در رتبه های بعدی قرار دارند. در نتیجه، این سه محله، بویژه محله نصرالله خان، کمترین شباهت و خودهمبستگی فضایی را در شاخص های کالبدی در بافت دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Viability approach

نویسندگان [English]

  • MOHAMAD TAGHI heydari 1
  • Karamat Allah Ziyari 2
  • Abolfazl Meshkini 3
  • ali reza anbarlo 4
1 univer sity of zanjan-
2 university of Tehran
3 University of Tarbiat Modares
4 Educational AssistantPayame Noor University of Zanjan
چکیده [English]

Abstract
The viable city is one of the new concepts of the contemporary urban regimes, which has been developed through the evolution of contemporary society's ideas and aspirations. Today, it is important to have the viable characteristics of cities in reaching sustainable development in the community. The objective of this study is to investigate the status of vitality in the Zanjan neighborhoods. The purpose of this study was to measure the amount of data obtained from completed viables' questionnaires using Spss, Excel, Arc Gis software. Results show that there is no significant difference between the main dimensions of viable's habitat. In terms of spatial distribution, the dimensions of the triplet are not uniformly distributed and the spatial distribution is clustered. Also, the ranking of neighborhoods based on the total index of viability indicated that based on the findings of Table 20-20, Shoghi neighborhoods, Darwazi Rasht, David Gholi, Furodgah, Abbasgoli and Hagh Verdi, the highest score was (35/19 Percent) have acquired physical vitality. Bazar, Hosseiniyeh, Saqalar and Mazar Bala with (38.67%) are in the lowest level of physical viability of Zanjan city, so that based on the world-wide literature on the survivability of the Economics Center of the Institute of Research, these neighborhoods are in the category of physical viability ineligible.

کلیدواژه‌ها [English]

  • key words:viability approach
  • Economist institutions
  • worn out texture
  • Zanjan city
برزگر، محمدرضا ؛حسین پور، محمد ؛ایزدی، حسن ؛خوش کنش، آتنا(1392)، ارتقاء سر زندگی محله های شهری با رویکرد پایداری شهری (نمونه موردی :شهرک گلستان منطقه 22تهران)، اولین همایش ملی جغرافیا، شهرسازی و توسعه پایدار، تهران.
بندر آباد، علیرضا، (1389)، تدوین اصول الگوی توسعه فضایی و شکل شهر زیست پذیر ایرانی، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات، تهران
بندرآباد، علیرضا (1390). شهر زیست پذیر از مبانی تا معنا، انتشارات آذرخش، چاپ اول، تهران.
پریزادی، طاهر؛بیگدلی، لیلا (1395)، سنجش زیست پذیری محلات منطقه 17 شهرداری تهران، نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، سال سوم، شماره 1، ص 65-90.
پرچکانی، حمیده(1386)؛ توسعه فیزیکی شهر زنجان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه زنجان
حافظ نیا، محمد رضا (1393)، مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، چاپ بیستم، انتشارات سمت، تهران.
حبیبی و همکاران؛ کیومرث(1387)، از زنگان تا زنجان(سیری بر تحولات کالبدی –فضایی بافت کهن شهر)، انتشارات دانشگاه زنجان
حسینعلی، حسن(1388)، گذری بر تاریخ زنجان، انتشارات دانش؛بهار
حسینی و همکاران، سید جواد(1387)، مشارکت پایدار مردمی در نوسازی و بازسازی بافتهای فرسوده شهری، انتشارات سخن گستر
حصاری، اصغر رشیدی، موحد، علی، تولایی، سیمین، موسوی، میر نجف، (1395). تحلیل فضایی منطقه کلانشهر تبریز با رویکر زیست پذیری، فصلنامه علمی و پژوهشی فضایی جغرافیایی، سال شانزدهم، شماره 54، تابستان، 176-155.
حیدری؛محمد تقی(1395)؛ تحلیل زیست پذیری بافتهای فرسوده شهری(مطالعه موردی: بافت فرسوده بخش مرکزی شهر زنجان)، رساله دکتری، دانشگاه خوارزمی تهران
خراسانی، محمد امین، (1394)، تحلیل تاثیر متغیرهای فردی بر ادارک از زیست پذیری روستا های پیرامون شهری، مطلعه موردی : شهرستان ورامین، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه ای، سال سیزدهم، شماره 2، پاییز و زمستان، شماره پیاپی 25.
دلیر و همکاران؛حسین زاده(1392)؛ زنجان، از دیروز تا امروز؛نشریه رشد جغرافیا، دوره بیست و هشتم، شماره یک، پاییز
سلیمانی مهرنجانی، محمد ؛ تولایی، سیمین؛رفیعیان، مجتبی، زنگانه، احمد و نزائی نژاد، فروغ (1395)، زیست پذیری شهری: مفهوم، اصول، ابعاد و شاخص ها، پژوهش های جغرافیای برنامه ریزی شهری دوره 4، شماره 1، ص 27-50.
شهرداری زنجان، (1394)، گزارش های سالانه ی شهرداری زنجان.
قزلباش، سمیه(1387)، ناهنجاریهای کالبدی در مناطق اسکان غیررسمی شهرها و تأثیر آن بر وقوع ناهنجاریهای اجتماعی مورد مطالعه: منطقه اسکان غیررسمی بیسیم در شهر زنجان؛پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه زنجان
مکملی، محمد کاظم(1350)، جغرافیای انسانی شهر زنجان و تحولات آن در نیم قرن اخیر، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران
مکملی، محمد کاظم(1379)، زنجان و رشد ادواری آن، فصل نامه فرهنگ، سال اول، شماره سوم و چهارم؛پاییز و زمستان
ملک حسینی، عباس ؛ملک پور، محسن (1395)، ارزیابی زیست پذیری شهر کرمانشاه، مجله علمی تخصصی جغرافیا، عمران، شهرسازی، معماری، شماره 20، جلد اول، ص 53-62.
مرکز آمار ایران، (1390)، سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان زنجان.
مهندسین مشاور آرمانشهر(1388)، مطالعات وضع موجود بافت فرسوده شهر زنجان؛ اداره کل راه و شهرسازی استان زنجان
Hai- Yan , H; Xun –Gang , ZH. 2012.'AHP-based Evaluation System Model of Livable Cities,.Interdiscplinary Journal of Contemporary Research in Business,3:7-12.
Hankins, K; Power , E. 2009 .'The Disappearance Of the State from Livable ' Urban Spaces ,41:845-866.
Wang ,j ; Meirong , S; chen , B ; Chen, SH; C Ling, CH . 2011. 'A comparative study of Beijing anh three global cities; Aperspective on urban livability', Frontiers of Environmental science & Engineering, 7:658-668.
Hyungun Sung, Sugie Lee, and SangHyunCheon, 2015, “Operationalizing Jane Jacobs’s Urban Design Theory: Empirical Verificationfrom the Great City of Seoul, Korea”.
Badland,Hannah.Whitzman,lowe,Aye,Butterworth,Hes,2014, urban liveablity:Emerging Lesson from- Australian For exploring the potential For in dicators to measure the social determinants health ,Social .
Kashef, Mohamad. 2016. Urban livability across disciplinary and professional boundaries. Frontiers of Archhitectural .