اثرات طرح های توسعه منطقه ای بر گردشگری روستایی (مطالعه موردی: سد سیازاخ در شهرستان دیواندره)

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 استادیار بوم‌شناسی و مدیریت مرتع، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

2 کارشناسی ارشد مهندسی منابع طبیعی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

3 استادیار جامعه‌شناسی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

چکیده

اجرای طرح ‌های توسعه می‌تواند با نتایج متضادی همراه باشد. پژوهش حاضر باهدف ارزیابی رابطه توسعه گردشگری پایدار در روستاهایی بالادست و پایین‌دست سد سیازاخ و اثرات مثبت و منفی این پروژه بر گردشگری روستایی انجام شد و فرصت‌های گردشگری ناشی از احداث سد و زیرساخت‌های ایجادشده برای این صنعت و محدودیت‌های ناشی از آن را بررسی و تحلیل نمود. سه مؤلفه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی مدنظر قرار گرفته و به بررسی فرصت‌ها، ضعف‌ها و تهدیدات گردشگری از نگاه جوامع منطقه و مسئولین پرداخته شد. برای انجام این کار از روش ارزیابی اثرات اقتصادی- اجتماعی و مدل سوات استفاده شد. پرسشنامه محقق ساخته تدوین و با استفاده از مقایسه نگرش ساکنین و تحلیل عاملی نظرات جامعه محلی تحلیل شد. یافته‌ها حاصل‌ نشان می‌دهد با ایجاد جاذبه جدید در منطقه، گردشگری در کل محدوده با میانگین وزنی 0.94 افزایش‌یافته است. توسعه گردشگری در پایین‌دست سد موجب بهبود وضعیت رفاهی و اقتصادی ساکنین شده است اما در بالادست به دلیل کوچ اجباری ساکنین و ترک منطقه یا سکونت در مناطق اطراف و فقدان زیرساخت‌های بهره‌برداری گردشگری بهبودی در وضعیت رفاهی و اقتصادی این مناطق نداشته که این وضعیت به‌عنوان مهم‌ترین تهدید خارجی گردشگری در روستاهای بالادست محسوب می‌شود.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluating the Effects of Dam Construction on Sustainable Development of Rural Tourism siahzakh Dam in Divandareh, Iran

نویسندگان [English]

  • Seyyed Hassan Kaboli 1
  • Peyman Akbarzadeh 2
  • Mohamad Najarzadeh 3
1 Faculty of Desert studies
2 Faculty of Desert Studies, Semnan University
3 Faculty of Tourism, , Semnan University
چکیده [English]

The present paper is aimed at the feasibility and tourism problems in the Siyazakh dam aera. The emphasis of the article is on the creation of tourism opportunities due to the construction of the dam and the infrastructure created for this industry; therefore, considering the consequences of dam construction on the tourism industry in the upstream and downstream of the dam, using the three main components Economic, social, and cultural considerations, and examines the opportunities, weaknesses and threats of tourism from the perspective of the communities of the region and authorities. Therefore, the method of socio-economic impact assessment and strategic model of SWAT was used. In order to analyze the data in the qualitative part of the technique of compilation of mental maps, content analysis was used and in the quantitative part of the Likert spectrum by comparing residents' attitudes and factor analysis has been used. The findings show that by creating a new attraction in the tourism area, the upstream and downstream of the dam has greatly increased, and at the bottom of the dam has improved the welfare and economic conditions of the inhabitants, but in the upstream due to forced displacement of residents Upstream and lack of plans to resettle these communities in new places close to their former villages and lack of infrastructure. Upstream tourism could not improve the welfare and economic conditions of this community, which has the most environmental, material and spiritual damages, As the most important foreign tourism threat in the upstream villages

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sustainable Development
  • Rural Tourism
  • Construction of the dam
ازکیا، مصطفی، ایمانی، علی. 1387، توسعه پایدار روستایی، انتشارات اطلاعات، ۴۵۲ ص.
ازکیا، مصطفی، دربان آستانه، علیرضا، 1382، روشهای کاربردی تحقیق، انتشارات کیهان، ۵۳۸ ص.
ازکیا، مصطفی، 1387، توسعه پایدار روستایی، دانشنامه مدیریت شهری و روستایی، سازمان شهرداری و دهیاری های کشور، وزارت کشور تهران، ۲۹۳ ص.
پیری، حلیمه، (1390). ارزیابی اثرات زیست محیطی احداث چاه نیمه چهارم در زابل، فصلنامه آمایش سرزمین، سال دهم، شماره پنجم، ص 140-143.
جوان، جعفر، شایان، حمید.، کدیور، علی اصغر، 1388، تحلیل اثرات اجتمـاعی، اقتصـادی، و محیطـی ســدهای کــارده مشــهد و بیــدواز اســفراین، مجلـة جغرافیـا و توسـعة ناحیـه ای، شـمارة 13، صص 20-43.
جهانگیر، محمد حسین و محمدی، علی، 1396، ارزیابی توان توسعه زمین گردشگری غار کرفتو استان کردستان با استفاده از مدل استراتژیک swot و مدل تحلیلی FASSOULAS، فصلنامه علمی- پژوهشی جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)، سال هفتم، شماره 4، صص 153-168.
حسینی نژاد، سید رامین و دریاباری، سید جمال الدین، 1396، بررسی نقش گردشگری در توسعه پایدار منطقه (نمونه موردی: گردشگری سلامت استان اردبیل)، فصلنامه علمی- پژوهشی جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)، سال هفتم، شماره 3، صص 55-63.
رادکانی، بیتا، بریم نژاد، ولی، نظامی، محمد طاهر، 1383، ارزیابی اثرات اقتصادی- اجتماعی سد گلستان، اولین کنفرانس ملی راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار.
رضایی، رضا، 1393، اثرات اقتصادی- اجتماعی احداث سد بر روستاهای بالادست ( سد معشوره استان لرستان)، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه رازی کرمانشاه.
رکن الدین افتخاری، عبدالرضا و قادری اسماعیل، 1381، نقش گردشگری روستایی در توسعه روستایی ( نقد و تحلیل چهارچوب های نظریه ای )، مدرس علوم انسانی، ۶(۲) پیاپی ۲۵، صص 40-23.
رمضان زاده لسبوئی، مهدی، زهرا حیدری و جواد گلین شریف دینی، 1389، امنیت و توسعه فعالیتهای گردشگری در شهرهای ساحلی (مطالعه موردی: سواحل شهر رامسر)، همایش ملی امنیت در شهرهای ساحلی، دفتر تحقیقات کاربردی فرماندهی انتظامی استان هرمزگان.
رنجبر، محمد حسین؛ باقری، مهدی؛ خداوردیان، انسیه، 1395، تجزیه و تحلیل راهبردها و ارائه راهکارهای توسعه گردشگری شهر همدان با استفاده از مدل SWOT، فصلنامه علمی- پژوهشی جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)، سال ششم، شماره 2، صص 55-72.
ریچارد، جولیا شارپلی، 1380، گردشگری روستایی، ترجمه منشی زاده، رحمت االله و نصیری فاطمه، انتشارات منشی، ۲۱۶ ص.
عنابستانی علی اکبر، عینالی جمشید، رومیانی احمد. ۱۳۹۶، عوامل مؤثر بر رضایت گردشگران از فضای گردشگری روستایی در ناحیه خرقان شهرستان بوئین زهرا . اقتصاد فضا و توسعه روستایی. ۶ (۲۰) : صص ۱۷۲-۱۵۵.
فلاح تبار، نصرالاه، 1396، چالش های طرح های توسعه روستایی از دیدگاه توسعه پایدار (با استفاده از مدل swot)، فصلنامه علمی- پژوهشی جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)، سال هفتم، شماره 3، صص 187-202.
کریم پور ریحان، مجید، شریف جاهد، شهرزاد، ۱۳۹۶، مدیریت و برنامه‌ریزی راهبردی توسعه پایدار گردشگری استان کرمان با تاکید بر گردشگری کویر شهداد، فصلنامه علمی-پژوهشی جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)سال هفتم، شماره 4، صص۱۸-۷.
گلباز، مریم، حیدری، بهمن، حسین زاد فیروزی، جواد، حیاتی، باب اله، ریاحی درچه، فرشید، 1396، ارزیابی اثرات اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی سد و شبکه آبیاری تنگاب فیروزآباد فارس، مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، شماره 2: صص 179-195.
مجیدی ده شیخ حکیمه، صفرآبادی اعظم، گلی علی، ۱۳۹۶، آمایش منطقه ای جاذبه های گردشگری با تاکید بر توان های اکوتوریسم (استان کهگیلویه و بویراحمد)، فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی شهری، شماره 29، صص 61-82 .
محمدی سعدی، مرادی اسکندر، رشیدی زبیده، ۱۳۹۶، اثرات گردشگری بر معیشت پایدار خانوارهای روستایی، از دید جامعه میزبان: مطالعه موردی: بخش اورامان (شهرستان سروآباد)، فصلنامه جغرافیا، شماره 52، صص 121-۱۳۶.
مطیعی لنگرودی، سید حسن، حیدری زهرا، ۱۳۹۱، متنوع‌سازی اقتصاد روستاهای ساحلی با تأکید بر گردشگری صیادی (مطالعه موردی: روستاهای ساحلی شهرستان تنکابن)، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی سال یکم، شماره 1، صص 36-1.
ملک حسینی افسانه، علی اصغر میرکزاده، 1393، ارزیابی تأثیرات اجتماعی سد سلیمانشاه سنقر بر روستاهای تحت پوشش شبکة آبیاری و زهکشی سد، پژوهشهای روستایی، دورة ۵، شمارة ۳، صص ٦١٠ -٥٨٩.
مهندسین مشاور آب نیرو، 1392، مطالعات پایه، گزارش توجیهی احداث سد سیازاخ دیواندره، کارفرما شرکت سهامی آب منطقه ای کردستان.
موسوی میرنجف، نیرومند شیشوان صغری، مجنونی توتاخانه علی، آفتاب احمد، ۱۳۹۶، ارائه راهبرد توسعه گردشگری در مناطق روستایی با استفاده از مدل تلفیقی SWOT- ANP مطالعه موردی: روستای صور شهرستان بناب، مجله پژوهش و برنامه ریزی روستایی، شماره 18، 39-56 .
نوروزی، عباس.، حاجی میر رحیمی، سیدداود. (1391)، توریسم روستایی، ظرفیت بالقوه توسعه گردشگری در ایران، اولین همایش ملی جغرافیا و گردشگری در هزاره سوم، نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد.
Andereck, Kathleen L., Karin M. Valentine, Richard C. Knopf, and Christine A. Vogt (2005). "Residents' Perceptions of Community Tourism Impacts." Annals of Tourism Research , 32 (4): 1056-1076.
Cleetus R., Clemmer S., Davis E., Deyette J., Downing J. and Frenkel S., 2012, Ripe for Retirement: The Case for Closing America’s Costliest Coal Plants (Cambridge, MA: Union of Concerned Scientists), Online: www.ucsusa.org/assets/documents/clean_energy/Ripe-for-Retirement-Full-Report.pdf, 106 p.
Holdman, J., 2011, Spokanes seek new Grand Coulee deal. Journal of rural development Hyderabad,39(2): 134-152.
Kassa, K. and Eshetu, Z., 2014, Situation analysis of rural livelihoods and socioeconomic dynamics for sustainable rural development: The Case of Legehida Woreda district. Journal of Agriculture and Environmental Management, No 3, 201-208;
Kirchherr, J., Charles, K. J., & Walton, M. J., 2016, Multi-causal pathways of public opposition to dam projects in Asia: A fuzzy set qualitative comparative analysis (fsQCA). Global Environmental Change, 41: 33-45.
Liu, J. C., P. J. Sheldon, and T. Var (1987). Resident Perception of the Environmental Impacts of Tourism. Annals of Tourism Research, 14 (1): 17-37
Mc Cully, P. S., 1996, The Ecology and Politics of Large Dams, London: zed books.
Milman, A., and A. Pizam 1988. Social Impacts of Tourism on Central Florida. Annals of Tourism Research, 15 (2): 191-204.
Scudder, T., 2012, Resettlement Outcomes of Large Dams.” In Impacts of Large Dams: A Global Assessment, Springer, 67.
Paul Lepp, A., 2004, Tourism in a rural Ugandan village: impacts, local meaning and implication for development: A dissertation presented to the gradute school of the university of Florida in partial fulfillment of the requirements for the degree of doctor of philosophy: university of Florida.