به سوی برنامه ریزی در عصر جدید؛ مطالعه تطبیقی برنامه ریزی شهری و منطقه ای با آینده پژوهی

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای شهر سازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان ، ایران

2 دکترای شهرسازی ، دانشیار دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان ، ایران

3 دکترای آینده پژوهی ، استاد دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

جهان معاصر در آستانه ی تحولات و دگرگونی های شگرف و بی بدیلی است. سونامی های تغییر، تمامی آموزه های کهن و نظریه پردازی های خردمندانه فلسفی را به چالش می خوانند. ظهور ناپیوستگی‌های شگفتی‌ساز در عصر اطلاعات و افزایش شدید عدم قطعیت‌ها در حوزه‌های مختلف، برنامه‌ریزی برای سامانه های پیچیده شهری را با دشواری های فراوانی همراه کرده است. به دیگر سو تحولات تهیه و اجرای طرح‌های توسعه شهری به خصوص در نیم قرن گذشته نشان می‌دهد به رغم تهیه و اجرای هزاران طرح توسعه شهری، چه از منظر فرایند و چه از دریچه ی نتیجه، مداخلات ما در شهر و منطقه ایرانی اخیر فرجامی روشن نداشته است. از این رو تغییر نگرش در فرایند و تحول در ابزارهای برنامه‌ریزی، با استفاده از رویکردهای نوین امری ضروری است. بدین منظور تحقیق حاضر، به تطبیق و برهم نهاد پارادایم های برنامه ریزی شهری رایج و آینده پژوهی پرداخته و چگونگی گذار از رویکردهای «اکتشافی» به «هنجاری» و از «آینده های قطعی» به «چندگانگی و آینده‌های بدیل» را تبیین نموده است. از آن ره با استنتاج از نتایج چنین مطالعات تطبیقی، بایستی طرح های توسعه شهری، از مفاهیم پیش‌بینی و کشف آینده عبور کرده و به حوزه آینده‌پژوهی و آینده نگاری که رسالتش، نگاشت و معماری آینده است، دست یازند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Towards Planning In the New Age; Comparative study of Urban and Regional Planning with Futures Studies

نویسندگان [English]

  • Ali Toobchi Sani 1
  • Mahmood Mohammadi 2
  • Saeed Khazaee 3
1
2 e
3
چکیده [English]

Today’s world faced with dramatic and unique changes. The tsunami of change challenges all ancient doctrines and rational philosophical theories. Appearance of surprising discontinuity in information era and sharp increase of uncertainties in different grounds, make planning for urban complex systems much harder. According to the Changes, in the last half century, in spite of making and implementing thousands of urban development plans, from the viewpoints of process and consequences, our interventions in the Iranian cities and regions, didn’t have any clear end. So by using the new methods, changing the insight in the process and tools of planning is necessary. In this regard, the present research, has compared and contrasted prevalent urban planning paradigms and futures studies and also stated how the transition from "exploring" paradigms to "normative" forms and from "definite" futures to “multiplicity” and "alternative” futures. By getting the results of such comparative studies, the urban development plans should pass the forecasting and discovering future and get to the futures studies and foresight that aim at mapping and making future.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Planning
  • Futures Studies
  • Foresight
  • Change
  • Complexity
آقازاده، احمد (1381). آموزش و پرورش تطبیقی. انتشارات سمت. تهران.
آیت الهی، علی رضا (1377). اصول برنامه ریزی، مرکز آموزش مدیریت دولتی.
اجلالی، پرویز (1390). سه رویکرد به برنامه‌ریزی: بحثی در نظریه برنامه‌ریزی. انجمن جامعه‌شناسی ایران. دسترسی در http://www.isa.org.ir/session-report/4689
اجلالی، پرویز. رفیعیان، مجتبی و عسگری، علی (1390). نظریه برنامه ریزی: دیدگاه سنتی و جدید. نشر آگه
احمدی، هانیه و حاجی هاشمی (بی­تا). تحلیل تطبیقی مقایسه­ای. دسترسی در http://ippra.com/policy
اعرابی، سید محمد (1382). تحقیق تطبیقی. انتشارات دفتر پژوهشهای فرهنگی. چاپ دوم. تهران.
بنکدار، احمد (1389). بررسی تطبیقی جایگاه اسناد طراحی شهری در نظام برنامه­ریزی شهری بریتانیا و ایران. پایان نامه کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری. دانشگاه هنر تهران.
پدرام، عبدالرحیم (1386). آینده‏ پژوهی: حوزه‌ای نو برای کندوکاو. سایت کشف آینده
تقوی، مصطفی و محقق، محسن. مترجمین (1392). مبانی آینده پژوهی: تاریخچه، اهداف و دانش، علم انسانی برای عصر جدید. نوشته وندل بل. انتشارات موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، مرکز آینده پژوهی علوم و فناوری های دفاعی.
توکلی، عبدا... (۱۳۸۵). اصول و مبانی مدیریت. انتشارات زمزم هدایت. قم
حیدری، عباد ا...، مترجم (1387). آینده پژوهی و مدیریت آینده در سی دقیقه. نوشته پرو میچیچ. انتشارات وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، حوزه توسعه کاربرد فناوری های پیشرفته، مرکز آینده پژوهی و اطلاع رسانی. تهران
خزائی، سعید (1386). آینده‌پژوهی؛ مفاهیم و ضرورت‌ها. دسترسی در (www.futurediscovery.org)
خزائی، سعید (1388). آینده پژوهی نیاز امروز، ضرورت فردا. کارگاه آموزشی.
خزائی، سعید (1389). بنیان‌های آینده‌پژوهی مدرن؛ چیستی و چرایی مطالعات آینده. ماهنامه هنر نهم. شماره 9. آبان.
خزایی، سعید و محمودزاده، امیر. مترجمین (1392). روش‌شناسی آینده‌نگاری. نوشته سازمان توسعه صنعتی سازمان ملل متحد (UNIDO). انتشارات علم آفرین. اصفهان.
دلاور، علی (1389). روش­شناسی کیفی. فصلنامه راهبرد. سال نوزدهم. شماره 54. بهار. صص 329 -307
رفیعیان، سید مجتبی و موسوی، سیدعلی (1387). تحقق‌پذیری طرح‌های جامع و تفصیلی شهری (بررسی تطبیقی). از مجموعه مقالات توسعه شهری. انتشارات جامعه مهندسان مشاور ایران
رفیعیان، مجتبی و جهانزاد، نریمان (1394). دگرگونی اندیشه در نظریه برنامه ریزی. انتشارات آرمانشهر
زالی، نادر (1396). آینده­نگاری راهبردی در برنامه­ریزی­و­توسعه منطقه­ای. انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی
زندی، بهمن و فراهانی، ابوالفضل (1387). مطالعه تطبیقی وضعیت تربیت بدنی آموزش و پرورش در ایران با کشورهای آمریکا و کانادا. نشریه علوم حرکتی و ورزش. سال ششم. جلد دوم. شماره 12. پاییز و زمستان. صص 109-97
ساعی، علی (1392). روش پژوهش تطبیقی؛ با رویکرد تحلیل کمی، تاریخی و فازی. نشر آگه. تهران.
سعیدنیا، احمد (1374). اندیشه­های خام شهرسازی. مجله­ی هنرهای زیبا. شماره­ی یک. ماه بهار
سیف­الدینی، فرانک (1391). برنامه­ریزی شهری و منطقه­ای، تئوری­های کلاسیک موضوعی و فرایندی. انتشارات آییژ. تهران.
سیفی کلستان، ابوذر، مترجم (1396). آینده، یک معرفی بسیار کوتاه. نوشته جنیفر گیدلی. انتشارات فرهیختگان دانشگاه
شورچه، محمود، مترجم (1394). نظریه های برنامه ریزی شهری (از آغاز تاکنون). نوشته نایجل تایلور انتشارات پرهام نقش
عبدی دانشپور، زهره (1390). درآمدی بر نظریه­های برنامه­ریزی با تأکید ویژه بر برنامه­ریزی شهری. انتشارات دانشگاه بهشتی. چاپ دوم. تهران
علیزاده، عزیز. مترجم (1388). هنر دورنگری، برنامه­ریزی برای آینده در دنیای با عدم قطعیت. نوشته پیتر شوارتز. انتشارات مرکز آینده­پژوهی علوم و فناوری دفاعی ـ موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
غراب، ناصرالدین و شفیعی، حسن. مترجمین (1379). نظریه برنامه­ریزی و فلسفه علم. نوشته ماریوس کامهیس. فصلنامه مدیریت شهری، شماره دوم، تابستان
کامروا، سید محمدعلی (1384). مقدمه ای بر شهرسازی معاصر ایران. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. چاپ اول
کوثری،  مسعود (1386). تحلیل مقایسه­ای کیفی در علوم اجتماعی. نامة علوم اجتماعی. شماره ٣١. پاییز. صص 167-143
معدن­دار آرانی، عباس (1395). مطالعات تطبیقی درآموزش و پرورش: کاربست روشهای جدید تحقیق. فصلنامه خانواده و پژوهش. شماره 27
معصومی اشکوری، حسن (1387). راهنمای علمی برنامه­ریزی و آینده پژوهی. انتشارات پیام. تهران
ملک پور اصل، بهزاد، مترجم (1392). نظریه­ی برنامه­ریزی از مباحثه سیاسی تا بازسازی روش شناختی. نوشته فرانکو آرکی بوجی، انتشارات آرمانشهر.
ملکی، عباس (1389). آینده پژوهی و انرژی. جزوه درسی دانشگاه شریف
ملکی فر، سیاوش. ملکی فر، فرخنده. مترجمین (1388). آینده­پژوهی پیشرفته، نگاهی ژرف به اصول، مبانی و روشهای آینده پژوهی. نوشته ادوارد کورنیش. انتشارات اندیشکده صنعت و فناوری (آصف)، گروه آینده پژوهی و دیده بانی. تهران.
ملکی فر، عقیل (1385). الفبای آینده پژوهی. انتشارات اندیشکده آصف. چاپ اول.
ملکی فر، عقیل. فخرایی، مرضیه و شاوردی، مرضیه (1395). راهنمای کاربردی آینده نگاری منطقه ای. انتشارات آینده پژوه
ملکی‌فر، عقیل. وحیدی مطلق، وحید و ابراهیمی، احمد. مترجمین (1390). نواندیشی برای هزاره نوین، مفاهیم، روش‌ها و ایده‌های آینده‌پژوهی. نوشته ریچارد اسلاتر. انتشارات مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی. تهران.
مهدیزاده، جواد. پیرزاده نهوجی، حسین. امیری، مهین‌دخت و جهانشاهی، محمدحسین (1385). برنامه‌ریزی راهبردی توسعه شهری تجربیات اخیر جهانی و جایگاه آن در ایران. انتشارات شرکت طرح و نشر پیام‌سیما
ناظمی، امیر و قدیری، روح ا... (1385)، آینده‌نگاری از مفهوم تا اجرا، وزارت صنایع و معادن، تهران، انتشارات مرکز صنایع نوین.
Faludi, A. (1970). The Planning Environment and the Meaning of Planning. Regional studies. Vol 4
Fernández Güell, Jose Miguel (2010). Can Foresight Studies Strengthen Strategic Planning Processes at the Urban and Regional Level? (www.researchgate.net)
FOREN (2001). “A Practical Guide to Regional Foresight”. FOREN Network (Foresight Regional Development Network). European Commission Research Directorate General. STARTA Programme.  )http://foren.jrc.es(
Khakee, Abdul (1988). Relationship between future studies and planning. Sweden: European Journal of Operational Research. North-Holland.
Myer, Dowell (2000). Construction the Future in Planning". school of policy, planning and development, University of Southern California
Phdungsilp. Aumnad (2011). Futures Studies’ back casting method used for strategic sustainable city planning. Futures 43. pp 707–714
Pickvance, Chris (2005). The four varieties of comparative analysis: the case of environmental regulation. Paper for Conference on Small and large-N comparative solutions. University of Sussex.(www.eprints.ncrm.ac.uk/57/1/chrispickvance.pdf )
Twiss, B.c (1992). Forcasting for Technologist and engineers, a practical guide for better dicitions. Peter peregrinus, London. United Kingdom
UNIDO (2004). Foresight Methodologies, UNITED NATIONS INDUSTRIAL DEVELOPMENT ORGANIZATION, Austria.
Voros, J., (2003).  A Generic Foresight Process Framework. Foresight. vol. 5, no.3.