روند شکل گیری و توسعه بازار تاریخی تبریز در بستر مشارکت اجتماعی بعد از زلزله 1194 ه.ق

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

2 دانشجوی دکتری معماری اسلامی دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

چکیده

این پژوهش بر این فرض استوار است که مشارکت اجتماعی به‌عنوان یک ارزش فرهنگی باعث شکل‌گیری و احیاء دوباره بافت بازار تاریخی تبریز بعد از زلزله 1194 ه.ق شده است که امروزه به‌عنوان یکی از نمونه‌های موفق مجموعه‌های شهری با حالتی پویا به حیات خویش ادامه می‌دهد. بررسی روند مشارکت مردمی در طی سه قرن اخیر و به‌خصوص پس از زلزله سال 1194 ه.ق از طریق بازخوانی اسناد و متون تاریخی و همچنین بررسی‌های میدانی در بین بازاریان و کسبه بازار تاریخی تبریز اصلی‌ترین هدف این پژوهش می‌باشد. بدین منظور، ابتدا بناهای مشارکتی بعد از زلزله مزبور در بافت تاریخی بازار تبریز شناسایی و سپس با تفکیک آن‌ها از نقشه‌ها و تصاویر تاریخی بر پایه روش توصیفی- تحلیلی، از یک‌سو و همچنین استنادات و بررسی‌های میدانی، نقش مشارکت اجتماعی بر شکل‌گیری و توسعه این مجموعه موردسنجش قرار گرفته است. نتایج یافته-های پژوهش در بعد کیفی نشان داد که بدون تردید می‌توان مشارکت اجتماعی را به‌عنوان عاملی شکل‌دهنده و توسعه‌دهنده در ساختار بازار تاریخی تبریز در دوران بعد از زلزله به حساب آورد. همچنین نتایج یافته‌های تحلیل عاملی منجر به کاهش متغیرها در قالب سه عامل گردید که در مجموع توانایی تبیین 35/68 درصد از تغییرات واریانس را دارند. همچنین نتایج یافته‌های آزمون رگرسیون نشان داد که بین متغیرهای مشارکت اجتماعی و بازسازی بازار تبریز ارتباط معناداری وجود داشته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The process of formation and development the Tabriz historical bazaar in the social participation context After the earthquake of 1194 AH

نویسندگان [English]

  • Farzin Haghparast 1
  • Hosein Esmaili Sangari 2
1 Associate Professor at Faculty of Architecture and Urbanism، Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran.
2 PhD student of Islamic Architecture, Tabriz University of Islamic Arts, Tabriz, Iran
چکیده [English]

This research is based on the assumption that social participation as a cultural value contributes to the formation and rehabilitation of the texture of the historical market of Tabriz after the earthquake of 1194 AD, The study of the process of popular participation during the last three centuries and especially after the earthquake of 1194 AH. The main purpose of this research is to review the process of popular participation during the last three centuries, through the revising of historical documents and field surveys among bazaarists and customers in the historical market of Tabriz. For this purpose, firstly, after the earthquake, the participatory structures were identified in the historical context of the Tabriz market, and then, by separating them from historical maps and images based on the descriptive-analytical method, on the one hand, as well as field references and citations, the role of social participation in the form The development and development of this complex has been measured. The results of the research findings in the quantitative aspect showed that undoubtedly can consider social participation as a forming and developing factor in the structure of the historical market of Tabriz during the post-earthquake period. Also, the results of factor analysis findings led to the reduction of variables in the form of three factors, which in total had the ability to explain 68.35% of variance variations. Also, the results of the regression test showed that there was a significant relationship between the variables of social participation and recreation of Tabriz bazaar.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social Participation
  • The Tabriz Earthquake in 1194 A
  • The process of formation and development of the Tabriz bazaar
 ازکیا، مصطفی و کریم حسنی راد،1388، نقش اعتماد اجتماعی در مشارکت مردم در طرحهای توسعه روستایی، پژوهش نامه  علوم اجتماعی سال سوم، شماره اول: 9.
اسمعیلی سنگری، حسین، عمرانی، بهروز، تاریخ و معماری بازار تبریز، 1387، تبریز، ستوده: 17.
اسمعیلی سنگری، حسین، ایلائی، وحید، 1393،  بازخوانی اسناد کتیبه‌ای غیرمنقول در میراث جهانی مجموعه بازار تاریخی، فصلنامه پژوهش های معماری اسلامی / شماره پنجم.
اسمعیلی سنگری، حسین، عمرانی، بهروز،1394، مدیریت بازار تاریخی تبریز، اقدامات و چالش ها، دوفصلنامه تخصصی دانش مرمت و میراث فرهنگی.
اهری، زهرا، 1380، ،مکتب اصفهان درشهرسازی ،زبانشناسی عناصر وفضاهای شهری، دانشگاه هنر:تهران.
اهلرز، اکارت. 1374. موقوفات دینی و شهر شرق اسلامی. ترجمه و نگارش مصطفی مومنی و محمد حسن ضیاء توانا. مجله میراث جاویدان : 54 – 5.
بهرام زاده، محمد و میرفتاح،علی اصغر، 1386 ،.جایگاه شهری و معماری بازار تاریخی زنجان،مجله پیام باستان شناسی،سال چهارم ، شماره هفتم.
بنیاد ایرانشناسی، 1392، بازار تبریز و بازارچه های پیرامونی آن در دویست سال اخیر، تهران بنیاد ایرانشناسی: 19.
پرونده ثبت جهانی بازار تبریز، سازمان یونسکو: 351.
دیانت، علی اکبر، 1385، تبریز، دایره المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایره المعارف  بزرگ اسلامی، ج14: 451-472.
رضایی، عبدالعلی، 1389، مشارکت اجتماعی؛ وسیله یا هدف توسعه مجله اطلاعات سیاسی - اقتصادی، شماره 109 و 110 ، صص 54 تا 63.
رضا دوست، کریم، 1388، بررسی عوامل موثر در مشارکت اجتماعی شهروندان جامعه شهری ایلام، جامعه شناسی کاربردی، شماره 3: 99.
ذکاء، یحیی، 1358، زمین لرزه های تاریخی تبریز، تهران، چاپخانه کاویان :2.
ذکاء، یحیی، 1368، زمین لرزه های تاریخی تبریز، تهران، کتابسرا :85.
سلطان زاده ،حسین، 1386، بازارهای ایرانی،دفترپژوهشهای فرهنگی : تهران: 83.
سلیمی، فاطمه، 1389، مشارکت اجتماعی در مدرسه، رشد آموزش علوم اجتماعی، شماره 3: 59.
شیخ الطوسی، تهذیب الأحکام، ج ۶ : ۱۸۱.
کارنگ، عبدالعلی،1351، آثار باستانی آذربایجان، تهران ، انجمن آثار ملی:34-153.
کارری، جوانی فرانچسکو جملی، 1348، سفرنامه کارری، ترجمه عباس نخجوانی، تبریز، اداره فرهنگ و هنر، فرانکلین: 33.
کربلایی، حافظ حسین، 1383،روضات الجنان و جنات الجنان، تبریز، ستوده، ج1: 507.
کنت آلفرد، دو گاردان، ماموریت ژنرال گاردان در ایران، مترجم: عباس اقبال آشتیانی: 12-16.
محسنی تبریزی، علیرضا, مریم، آقامحسنی، بررسی نقش سرمایه اجتماعی در توسعه شهری؛ مورد پژوهشی: شهر محلات،  دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
.مینورسکی، 1389،تاریخ تبریز،ترجمه عبدالعلی کارنگ،تبریز، آیدین: 67.
نادرمیرزا. 1373 .تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز. تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد. تبریز، ستوده.
وزارت مسکن و شهرسازی معاونت معماری و شهرسازی/ دفتر معماری و طراحی شهری.،1388 ، بازار ایرانی تجربه ای درمستندسازی بازارهای ایران، انتشارات جهاد دانشگاهی: تهران: 21.
همدانی، رشید الدین فضل الله،1940 م ،تاریخ مبارک غازانی، به کوشش کارل یان،لندن، اوقاف گیب: 206.
یاقوت بن عبدالله حموی،1388 ق /1968 م ، معجم البدان، بیروت، دار بیروت ج2: 13.
Ddubois, Marc,1991,the governance of the third world: A foucauldian Perspective on Power Relations in Development, Alternatives: Global, Local, Politicalk, Vol, 16, no.1, pp.1-30.
Hamdi, Nabeel & Gothert, Reinhard,1997,action Planning for Cities,a Guid to Community.
Warriner Charles Prather Jane Emery (1965) “Four types of voluntary associations.” Sociological Inquiry : 48
Kohli, Atul, 2004, state-Directed development, political power and industrialization in the global periphery, combridge university press.
Migdal, joel s, 1988, strong societirs and weak states: state society relations and state capabilities in the third word, Princeton university press.
Vilotte,1730, voyage dun missionnaire de la compagnie de jesus en turquie, en perse , en Armenie, Paris,pp174.