جایگاه ژئواکونومیکی ایران در استراتژی های اقتصادی قدرت های جهانی در سطوح جهانی و پیرامونی

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای جغرافیای سیاسی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران.

2 دانشیار جغرافیای سیاسی و گردشگری، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران.

3 دانشیار جغرافیای سیاسی واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

4 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یادگار امام (ره) شهر ری، تهران، ایران.

چکیده

در آغاز سده بیست و یکم دو عامل داشتن منابع و موقعیت ارتباطاتی نقش اصلی را در شکل‌گیری مناطق ژئواکونومیک و ژئواستراتژیک بازی می کنند. هر کشوری که هر دو یا یکی از این دو را داشته باشد در استراتژی‌های اقتصادی قدرت های جهانی جایگاه ویژه‌ای خواهد داشت. هدف اصلی این مقاله عبارت است از تحلیل و بررسی جایگاه ژئواکونومیکی ایران در استراتژی های اقتصادی قدرت های جهانی. سؤال اصلی مقاله این است که در استراتژی-های اقتصادی قدرت‌های جایگاه ژئواکونومیکی ایران چه نقشی دارد و ایران چگونه می تواند از این نقش و جایگاه ژئواکونومیک خود بهره ببرد؟ فرضیه‌ای را که برای پاسخگویی به سؤال فوق در صدد تحلیل آن هستیم این است که ایران هم به دلیل داشتن منابع هیدروکربنی و هم به دلیل داشتن موقعیت ارتباطاتی کشوری با موقعیت ژئواکونومیک محسوب می‌شود و این مهم خود را در استراتژی های قدرت های اقتصادی نشان داده است. روش این مقاله توصیفی تحلیلی است که در ان با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و مقالات علمی و پژوهشی سعی خواهد شد فرضیه پژوهش بررسی و تحلیل شود. نتایج مقاله نشان می دهد که ایران به دلیل موقعیت ارتباطاتی و نیز برخورداری از منابع هیدروکربنی جایگاهی استراتژیک در معادله ژئواکونومیک منطقه و جهان بازی می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Iran's Geoeconomic Position in the economic Strategies of Global Powers at Global and Peripheral Levels

نویسندگان [English]

  • Mahmaoud Maniei 1
  • heidar lotfi 2
  • Ezatollah Ezzati 3
  • Majid vali Shariat Panahi 4
1 PhD Student of Political Geography, Garmsar Branch, Islamic Azad University, Garmsar, Iran.
2 Associate Professor of Political Geography and Tourism, Garmsar Branch, Islamic Azad University, Garmsar, Iran.
3 Associate Professor of Political Geography, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
4 Associate Professor of Geography and Rural Planning, Islamic Azad University, Yadegar Imam Branch, Rey.
چکیده [English]

At the beginning of the 21st century two factors, having resources and communication position, play a major role in shaping the geoeconomic and geostrategic areas. Any country that has either one or both in economic strategies, world powers will have a special place. The main purpose of this article is analyzing the geo-economic position of Iran in the economic strategies of world powers. The main question of the paper is that what is the role of the geo-economic powers of Iran in economic strategies? And how can Iran take advantage of its geo-economic role? The hypothesis that we seek to answer the above question is that Iran has both hydrocarbon resources and communications status is a country with a geoeconomic position and this has shown itself in the strategies of economic powers. The methodology of this paper is descriptive-analytical using library resources and scientific and research articles, the research hypothesis will be analyzed and analyzed. The results of the paper show that Iran is playing a strategic role in the geoeconomic equation of the region and the world because of its communications position and its hydrocarbon resources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Geoeconomic
  • Iran
  • Competition
  • Strategy
  • Sanctions
آدمی، علی­(1389)، راهبرد نگاه به شرق در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: مطالعات سیاسی.
احمدپور، زهرا و لشکری تفرشی، احسان­(1389)، ژئوپلیتیک دریای خزر. تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
اخباری، محمد و نامی، محمد حسن­(1388)، جغرافیای مرز با ﺗﺄکید بر مرزهای ایران. تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
حافظ نیا، محمدرضا­(1381)، جغرافیای سیاسی ایران. تهران: انتشارات سمت.
حافظ نیا، محمدرضا­(1385)، اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک. مشهد: انتشارات پاپلی.
دهقانی فیروزآبادی، جلال­(1389)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: سمت.
دوئرتی، جیمز و فالتزگراف، رابرت­(1372)، نظریه‎های متعارض در روابط بین‎الملل. ترجمه وحید بزرگی و علیرضا طیب، تهران: انتشارات قومس.
زین العابدین، یوسف­(1389)، ژئوپلیتیک (ایده-کاربرد). رشت: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت.
صفری، مهدی­(1384)، ساختار و تحولات سیاسی در فدراسیون روسیه و روابط با جمهوری اسلامی ایران. تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
عزتی، عزت الله­(1380)، ژئوپلیتیک. تهران: انتشارات سمت.
فلاح، رحمت الله­(1389)، «راهبردهای اسراییل در اوراسیا با تأکید بر آسیای مرکز و قفقاز». تهران: اندیشه سازان نور.
کریمی پور، یدالله و محمدی، حمیدرضا­(1388)، ژئوپلیتیک ناحیه گرایی و تقسیمات کشوری. تهران: نشر انتخاب.
مجتهدزاده، پیروز­(1389)، سیاست های مرزی و مرزهای بین‌المللی ایران. ترجمه: حمیدرضا ملک محمدی. تهران: انتشارات سمت.
احمدپور، زهرا و لشگری تفرشی، احسان­(1389)، «چالش های ژئوپلیتیکی ایران در بهره برداری از منافع خود در خزر». مطالعات اوراسیای مرکزی، سال سوم، شماره 6، صص 18-1.
ارشدی، علی یار و طیبی، سبحان­(1386)، «بررسی رژیم حقوقی دریا چه خزر با ﺗﺄکید بر مواضع حقوقی دول ساحلی». عدالت آراء، شماره 6 و 7.
اعظمی، هادی­(1385)، «وزن ژئوپلیتیکی و نظام قدرت منطقه‌ای (بررسی موردی: جنوب غربی آسیا)». فصلنامه ژئوپلیتیک، سال دوم، شماره سوم و چهارم.
باباجانی، مصطفی­(1390)، «ایران و روسیه در دوره تزارها». ایراس، شماره 32.
ترابی، یوسف­(1388)، «سیاست های جمهوری اسلامی در مدیریت تنوعات اجتماعی». فصلنامه دانش سیاسی، سال پنجم، شماره اول.
حاجی یوسفی، امیرمحمد­(1388)، «هلال شیعی؛ فرصت ها و تهدیدها برای جمهوری اسلامی ایران، اعراب و آمریکا»، فصلنامه دانش سیاسی، سال پنجم، شماره اول.
حافظ نیا، محمد رضا و قالیباف، محمدباقر­(1380)، «راهبرد توزیع فضایی قدرت سیاسی در ایران از طریق توسعه نهادهای محلی». فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال شانزدهم، شماره 2( پیاپی 61 ).
حاجی یوسفی، امیرمحمد­(1388)، «هلال شیعی؛ فرصت ها و تهدیدها برای جمهوری اسلامی ایران، اعراب و آمریکا». فصلنامه دانش سیاسی، سال پنجم، شماره اول.
حق پناه، جعفر­(1390)، «هویت، قومیت و سیاست خارجی در خاورمیانه». فصلنامه سیاست، دوره 41، شماره 1.
خلیلی، محسن­(1390)، «مفهوم قلمرو در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران: مرز جغرافیایی/ بی مرزی عقیدتی». فصلنامه راهبرد، دوره 20، شماره 58.
صدرموسوی، میرستار­(1386)، «ارزیابی وضعیت تسهیلات گردشگری استان آذربایجان شرقی از دید گردشگران». پژوهش های جغرافیایی، دوره 39، شماره 61.
عزتی، عزت الله و احمدی سیلوه، جمال­(1389)، «تحلیل فضایی بحران قومیتها در خاورمیانه؛ مطالعه موردی کردهای ایران». فصلنامه علمی-پژوهشی جغرافیای انسانی، سال دوم، شماره دوم.
علی زاده، عمران و بردبار طاهرگورابی، مهرداد­(1386)، «بررسی سیاست های روسیه در خلیج فارس ( دوران جنگ سرد و پس از آن)». گزارش، سال 17، شماره 189.
قالیباف، محمدباقر و پورموسوی، سیدموسی­(1387)، «ژئوپلیتیک و سیاست خارجی». پژوهش های جغرافیایی، شماره 66.
گل وردی، عیسی­(1389)، مرزها، آسیب ها و کارکردها». فصلنامه ره نامه سیاست‌گذاری سیاسی دفاعی و امنیتی، سال اول، شماره 2.
مجتهدزاده، پیروز و رشیدی نژاد، احمد­(1389)، «تحلیل ژئوپلتیکی سیاست خارجی روسیه در رابطه با برنامه اتمی ایران». فصلنامه ژئوپلیتیک، سال هفتم، شماره دوم، صص 36-1.
مختاری هشی، حسین­(1387)، بررسی وضعیت هیدروپلیتیک ایران». پژوهشنامه ی حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، سال 3، شماره 10.
نوری، علیرضا­(1386)، راهبرد ابرقدرت انرژی در سیاست خارجی روسیه». ایراس، شماره نوزدهم، صص 31-27.
نواح، عبدالرضا و دیگران­(1389)، «آسیب شناسی مسائل قومی در ایران، مطالعه موردی: عرب های ساکن شهرستان اهواز». فصلنامه تحقیقات فرهنگی، دوره 3، شماره 3، صص. 47 - 69.
هرسیج، حسین و دیگران­(1388)، «ژئوپلیتیک قدرت نرم ایران». پژوهشنامه علوم سیاسی، سال چهارم، شماره 2.
سجادپور، کاظم­(1372)، «ژئوپلیتیک و سیاست خارجی ایران: تداوم و تغییر». مجموعه مقالات نخستین کنگره علمی انجمن ژئوپلیتیک ایران. دانشگاه آزاد، تهران، ایران.
قصاب زاده، مجید­(1391)، «جایگاه ژئواکونومی ایران در منطقه خاورمیانه بزرگ». جلد دوم، رشت (دانشگاه آزاد اسلامی). ایران.
نامی، محمدحسن و احمدی دهکاء، فریبرز­(1391)، «بررسی چالش های حاکمیتی جمهوری اسلامی ایران در خلیج فارس و تنگه هرمز». مجموعه مقالات پنجمین کنگره انجمن ژئوپلیتیک ایران، جلد دوم، رشت(دانشگاه آزاد اسلامی)، ایران.
حسینی، احمد­(1395)، «همکاری های راهبردی ایران و روسیه: الزامات و ضرورت ها». قابل دسترس در سایت دیپلماسی ایرانی.
سقائیان، علی­(1393)، «ایران و روسیه»؛ از روابط عادی تا تعامل راهبردی. قابل دسترس در سایت فارس نیوز.
اتوتاتیل، جیروئید و دیگران(1380)، اندیشه‌های ژئو پلیتیک در قرن بیستم، ترجمه دکتر‌ مـحمد‌ رضـا حافظ نیا، تهران، انتشارات دفتر مـطالعات‌ سـیاسی‌ و بین‌المللی وزارت امـور خارجه.
امیری، مـجتبی(1382‌)،نـظریه‌ برخورد تمدن‌ها، تهران، انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی‌ وزارت امور خارجه.
بختیاری‌، سعید‌(1378)ف اطلس کامل گـیتاشناسی، تـهران‌، مـؤسسه‌ گیتاشناسی، چاپ‌ سیزدهم‌.
توال‌، فرانسوا(1382)، ژئو پلیتیک شـیعه، تـرجمه‌ کـتایون‌ بـاصر، تـهران، انـتشارات ویستار.
عزتی، عـزت اله(1380)، ژئو پلیتیک در قرن بیست و یکم، تهران‌، انتشارات‌ سمت.
فولر، گراهام(1373)، قبله‌ عالم‌؛ ژئو‌ پلیتیک ایران، ترجمه‌ عباس‌ مخبر، تهران نشر مرکز‌.
گنجی‌، محمد حسن(1377)، گفتاری از دکتر محمد حسن گنجی در ایده‌های ژئو پلیتیک و واقـعیت‌های‌‌ ایـرانی‌، تهران، نشر نی.
لورو، پاسکال‌ و توال‌، فرانسوا(1381‌)، کلیدهای‌ ژئو‌ پلیتیک، ترجمه دکتر حسن‌ صدوق ونینی، تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
مجتهدزاده، پیروز(1379)، ایده‌های ژئو پلیتیک و واقعیت‌های‌ ایرانی‌، تهران، نشر نی.
مجتهدزاده، پیـروز‌(1381‌)، جـغرافیای‌ سیاسی‌ و سیاست‌ جغرافیایی، تهران، انتشارات‌ سمت‌.
مویر، ریچارد(1379)، درآمدی نو بر جغرافیای سیاسی، ترجمه دکتر دره میر حیدر و سید یحیی‌‌ صفوی‌، تهران‌، انتشارات سـازمان جـغرافیایی نیروهای مسلح.
Bahgat,Gawdat(2002).The new geopolitics of oil‌,USA,Foreing policy research inetitute