ارزیابی شالوده عدم پراکنش بهینه امکانات آموزشی و فرهنگی در تشدید تفاوت های ناحیه ای (مطالعه موردی آذربایجان غربی)

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسنده

استادیار واحد ملکان، دانشگاه آزاد اسلامی، ملکان، ایران

چکیده

عدم پراکنش مطلوب امکانات از جمله امکانات آموزشی و فرهنگی از عوامل اصلی تشدید تفاوت های ناحیه ای بوده و کاستن از عدم تعادل ها، بهره برداری اصولی و منطقی از توان های محیطی، توزیع بهینه امکانات و جمعیت، مطالعه شهر و روستا با نگرش سیستمی و شناخت میزان نابرابری های مابین سکونتگاه ها از جمله وظایف مهم برنامه ریزی ناحیه ای است. لذا در مقاله حاضر بر آن است با استفاده از تکنیک تحلیل عاملی و خوشه ای و استفاده از 21 شاخص در زمینه های اجتماعی - فرهنگی شهرستان های استان آذربایجان غربی  بپردازد. نوع تحقیق در این پژوهش کاربردی- توسعه ای و روش بررسی آن توصیفی- تحلیلی است. نتیجه بکارگیری تحلیل عاملی تقسیم بندی شهرستان ها در 4 سطح برخوردار- نسبتا برخوردار- محروم و بسیار محروم است. یافته های پژوهش نشان می دهد که شهرستان خوی رتبه 1 با امتیاز  47/3 و شهرستان چالدران رتبه 17 با امتیاز 25/3- در بین 17 شهرستان استان آذربایجان غربی را به خود کسب کرده، که 52/23 درصد شهرستان ها در سطح برخوردار، 3/26 درصد برخوردار، 29/35 درصد نسبتاً برخوردار، 52/ 23 درصد محروم و 64/17 درصد در سطح بسیار محروم قرار گرفتند و در نهایت با استفاده از تحلیل خوشه ای و ترسیم نمودار دندروگرام، شهرستان ها به گروه های همگن طبقه بندی شده اند. در مجموع یافته ها، نشان از تشدید نابرابری شهرستان ها در برخورداری از شاخص های اجتماعی- فرهنگی به لحاظ عدم پراکنش مطلوب آنهاست. بنابراین توجه به اصول برنامه ریزی های ناحیه ای در راستای توسعه محدوده مورد مطالعه امری ضروری است. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The basic effect of lack of optimal distribution of educational and cultural facilities in intensifying regional differences (West Azerbaijan )

نویسنده [English]

  • bashir beygbabaye
Assistant Professor, Malekan Branch, Islamic Azad University, Malekan, Iran
چکیده [English]

The lack of logical distribution of facilities such as educational and training facilities is the main factors increasing the regional difference and decreasing the non-favorite distribution and reasonable application of environmental potentials, the favorite distribution of facilities and population. Nowadays, regional inequalities, in terms of poor planning in developing countries are observable. Reducing the level of inequalities, principal and logical utilization of environmental powers, optimal distribution of facilities and population, studies on cities and villages with a systemic view and identifying the degree of inequalities among settlements including important duties of regional planning. Therefore, the present study is to investigate West Azerbaijan and Miandoab using factor analysis technique and cluster analysis technique as well as 21 indices in the social-cultural grounds. The method of the research was descriptive-analytical. The result of applying factor analysis was dividing townships in 4 enjoying, relatively providing, deprived and very deprived. The findings of the research indicated that Miandoab has obtained the seventh rank with the score 0.78 among 17 townships of West Azerbaijan Province, which in other regions, 26.3 of cities were at the enjoying level, 35.29 percent were at the relatively enjoying, 23.52 percent were at the deprive level, and 17.64 percent of townships were at the very deprived level. Finally, using cluster analysis and drawing dendrogram graph, the townships were categorized into homogenous groups. In sum, the findings indicate the difference and inequalities of townships in enjoying the social-cultural indices. Therefore, paying attention to regional planning in line with eliminating inequalities and distributing justly the facilities and developing the region is a vital and necessary issue.

کلیدواژه‌ها [English]

  • regional differences
  • factor analysis
  • West Azerbaijan
احمدی، حسن، (1376) ، سلسله مراتب شهری مبانی نظری، نظام شهری، انتشارات وزارت کشور
ادیبی، حسین،1356، مقدمه ای بر جامعه شناسی شهری، انتشارات شبگیر
اصغری، مقدم، محمد رضا، 1378 ، شهر نشینی در ایران، انتشارات آگاه- بیات، مقصود(1388)، سنجش توسعه یافتگی روستاهای بخش کوار شهرستان شیراز با استفاده از روش تحلیل خوشه ای، مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی دانشگاه اصفهان، شماره 33، صص 131-113.
بحرینی، حسین، 1378 ، تجدد و  فراتجدد  در شهرسازی، انتشارت دانشگاه تهران
بیگ بابایی، بشیر، خدادای سلمان، 1385 ، سیمای جغرافیای شهرستان ملکان، انتشارات عارف
بیگ بابایی، بشیر،1389 ، شهر و برنامه ریزی شهری ، ناشر دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملکان
بیگ بابایی، بشیر، 1394، حقوق و قوانین شهری، ناشر بهاردخت تبریز
بیگ بابایی، بشیر، 1394،شهر و طبیعت در تعالیم اسلامی، ناشر بهردخت تبریز
بیگ بابایی، بشیر،1387،آموزش شهروندان و مدیریت واحدهای بزرگ در مدیریت موفق شهرها ، همایش شهرسازی و معماری اوجان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بستان آباد
پور محمدی، محمد رضا، 1374، نیاز به زمین جهت توسعه شهری ، نشریه دانشکده علوم انسانی و اجتماعی
پومفرت، ریچارد(1376)، راههای گوناگون توسعه اقتصادی، ترجمه احمد مجتهد، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی.
تقوایی، مسعود و پروین شفیعی(1388)، کاربرد تحلیل عاملی و خوشه ای در ارزیابی فضایی-مکانی مناطق روستایی استان اصفهان، مجله اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال هفدهم شماره 68، صص: 57-76.
تودارو، مایکل(1990)، توسعه اقتصادی در جهان سوم، ترجمه غلامعلی فرجادی، مؤسسه عالی پژوهش و توسعه، تهران.
توسلی، غلامعباس(1370)، نظریه های جامعه شناسی، انتشارات سمت،
1314.جانسون،جیمز، اچ ، 1352 ، جغرافیای شهری ، (ترجمه) گیتی اعتماد ، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی
جامرجی،کاظم، 1388، مطالعات روستائی، انتشارات دانشگاه بین المللی چابهار
جزنی، منیر 1374 ، جهان سوم پدیده های کم رشدی ، انتشارات موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی
جمالی، فیروز،1377 ، شهر جهان سومی، انتشارات توسعه
حسین زاده دلیر، کریم (1380)، برنامه ریزی ناحیه ای ، سمت.
حسین زاده دلیر، کریم(1393)،سیری در اندیشها و طرح های شهرسازی،انتشارات فروزش تبریز
حکمت نیا ، حسن و میر نجف موسوی(1385 ): کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه ریزی شهری و ناحیه ای ، انتشارات علم نوین ، یزد
حقی،حمیرا،1396،برنامه ریزی توسعه ناحیه ای در جهت رفاه اجتماعی (مطالعه موردی بلوک مراغه)،پیانانمه کارشناسی ارشد واحد ملکان
در کوش، سید عابدین، 1380 درامدی به اقتصاد شهری ، مرکز نشر دانشگاه تهران
رابرت ب پاتر، سالی لوید ایونز، 1384 ، شهر در جهان درحال توسعه ،انتشارات شهرداری های وزارت کشور
زیاری، کرامت الله (1378)، اصول و روشهای برنامه ریزی منطقه ای، انتشارات دانشگاه یزد.
زیاری، کرامت اله(1379)، سنجش درجه توسعه یافتگی فرهنگی استان های کشور، نامه علوم اجتماعی، شماره 16
کلانتری، خلیل(1389)، پردازش و تحلیل داده ها در تحقیقات با استفاده از نرم افزار SPSS، انتشارات فرهنگ صبا، چاپ چهارم.
کلانتری، خلیل(1382)، برنامه ریزی توسعه منطقه ای (تئوری ها و تکنیک ها) ، انتشارات خوشبین، تهران.
عمید، حسن(1350)، فرهنگ عمید، انتشارات امیر کبیر، تهران.
محمدعلی پور،نادر(1396) نقش گسترش صنعت در توسعه منطقه ای مطالعه موردی شهرستان میاندوآبف پایان نامه کارشناسی ارشد واحد ملکان
مسعودیان، سعداله(1372)، سیری در مؤلفه های فرهنگی جهان، مرکز پژوهشهای کاربردی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران.
مضطر زاده،حامد،(1393)،تحلیلی بر روند شکل گیری پارادایم توسعه پایدار شهری با تاکید بر جریان های زیست محیطی،دو فصل نامه پژوهش های منظر شهر
منصورفر، کریم(1385)، روش های پیشرفته آماری همراه با برنامه های کامپیوتری، انتشارات دانشگاه تهران.
موسوی، میرنجف و حسن حکمت نیا(1384)، تحلیل عاملی و تلفیق شاخص ها در تعیین عوامل موثر بر توسعه نواحی ایران، مجله جغرافیا و توسعه، سال سوم (پیاپی 6)، صص: 55-70.
سالنامه آماری استان آذربایجان غربی، 1390.
http://expansioncultural.persianblog.ir/post/2
Unesco (1975) Final Report of the International Conference on Cultural policies in Africa. Paris: Unesco publications, Unesco (1982) Mexico City Declaration on Cultural
Unesco/FAO (1990) Forest and Culture in Asia. Bangkok: Unesco/FAO publications.