بررسی روند تغییرات سری‌های دمایی مناطق شرقی ایران به منظور بررسی تغییرات منطقه‌ای

نوع مقاله : مقاله های برگرفته از رساله و پایان نامه

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری آب و هواشناسی، گروه جغرافیا، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران

2 دانشیار گروه جغرافیا، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی نجف آباد، ایران

3 گروه مهندسی آب، واحد دزفول، دانشگاه آزاد اسلامی، دزفول، ایران

4 استادیار گروه جغرافیا، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی نجف آباد، ایران

چکیده

به دلیل اهمیت و تاثیر دما بر شرایط محیطی و نیز نقش آن در برنامه ریزی های مبتنی بر دانسته های اقلیمی، بررسی تغییرات دما در سال های اخیرمورد توجه قرار گرفته است. تغییرات اقلیم و نوسان دما یکی از مسائل مهم زندگی بشر به حساب می آید ، با بررسی روند تغییرات میانگین دمای هوا می توان تحولات اقلیمی یک منطقه را ردیابی نمود. پژوهش حاضر با هدف شناسایی تغییرات زمانی- مکانی سری های دمایی حوضه شرق ایران صورت گرفته است. بر مبنای این نگرش از آمار ماهانه متوسط دما، دمای حداکثر و دمای حداقل ایستگاه های سرخس، سهند، بیرجند، زابل، زاهدان و سراوان طی مقطع زمانی 2019-1987 استفاده شد. سنجش همگنی داده­ها توسط آزمون کای اسکور و سنجش بهنجاری داده­ها با استفاده از آزمون­ اندرسون - دارلینگ بررسی گردید. جهت داده­های با توزیع نرمال، آزمون­ t و روش کمترین مربعات و جهت داده­های با توزیع غیرنرمال، آزمون آماری – گرافیکی من- کندال استفاده شد. نتایج نشان داد متوسط دما در اکثر ماه ها و اکثر ایستگاه ها روند افزایشی داشته است. مشهد، بیرجند، زابل و زاهدان تقریباً در تمام ماه های سال روند افزایشی داشته اند. روند کاهشی تنها در ایستگاه زاهدان و طی ماه دسامبر مشاهده شد. دمای حداکثر و بخصوص دمای حداقل روند کمتری را نشان دادند و در اکثر ماه های سال فاقد روند بوده اند. تغییرات زمانی نشان داد متوسط دما طی ماه های گرم سال در ایستگاه های بیشتری روند افزایشی نشان داده و در ماه های سرد سال ایستگاه های کمتری روند نشان دادند. البته غیر از مشهد که تقریباً در اکثر ماه های سال روند افزایشی داشته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigation of changes in temperature series in the eastern regions of Iran in order to study regional changes

نویسندگان [English]

  • Hamed Mirhoseini 1
  • Amir Gandomkar 2
  • Ali Afrous 3
  • Alireza Abbassi 4
1 PhD Student in Meteorology, Department of Geography, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran
2 Associate Professor, Department of Geography, Najafabad Branch, Islamic Azad University of Najafabad, Iran
3 Department of Hydrology Engineering, Dezfool Branch, Islamic Azad University, Dezfool, Iran
4 Assistant Professor of Geography, Najafabad Branch, Islamic Azad University of Najafabad, Iran
چکیده [English]

Due to the importance and effect of temperature on environmental conditions and its role in planning based on climate knowledge, the study of temperature changes in recent years has been considered. Climate change and temperature fluctuation is one of the most important issues in human life. By examining the trend of average air temperature changes, we can trace the climatic changes of a region. The aim of this study was to identify the temporal-spatial variations of temperature series in the eastern basin of Iran. Based on this attitude, the monthly statistics of average temperature, maximum temperature and minimum temperature of Sarakhs, Sahand, Birjand, Zabol, Zahedan and Saravan stations during the period of 1987-2019 were used. Data homogeneity was assessed by Chi-square test and data normality was assessed using Anderson-Darling test. For data with normal distribution, t-test and least squares method were used and for data with abnormal distribution, Mann-Kendall statistical-graphic test was used. The results showed that the average temperature in most months and most stations had an increasing trend. Mashhad, Birjand, Zabol and Zahedan have had an increasing trend in almost all months of the year. A decreasing trend was observed only in Zahedan station during December. The maximum temperature and especially the minimum temperature showed a lower trend and were out of trend in most months of the year. Time changes showed that the average temperature during the warm months of the year showed an increasing trend in more stations and in the cold months of the year less stations showed a trend. Of course, except for Mashhad, which has been a increasing trend in most months of the year.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Eastern Iran Basin
  • Temperature
  • Trend
  • Mann-Kendall

مراجع

امیدوار، ک؛ خسروی، ی. (1389). بررسی تغییر برخی عناصر اقلیمی در سواحل شمالی خلیج فارس با استفاده از آزمون کندال، مجله جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، سال21، پیاپی38، شماره2، صص46-33.
اسدی، ا؛، مسعودیان، ا. (1393). بررسی پراکنش زمانی- ‌مکانی دماهای فرین گرم در ایران، مجله پژوهش‌های محیط‌زیست، سال 5، شماره 9، صص72-59.
ابراهیمی، ح؛ علیزاده، ا. (1384). بررسی وجود تغییر دما در دشت مشهد به عنوان نمایه تغییر اقلیم در منطقه، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 76، صص 19-1.
باهک، ب. (1394). پیش بینی و ارزیابی روند بلند مدت الگوهای زمانی دمای زاهدان و تأثیر آن بر تبخیر و تعرق پتانسیل، فصلنامه جغرافیا، شماره 44، صص 257-239.
بنایان، م؛ محمدیان، آ؛ علیزاده، ا. (1389). بررسی نوسان پذیری اقلیمی در شمال شرق ایران، نشریه آب و خاک، جلد24، شماره 1، صص 131-118.
جاوری، م. (1388). شیوه‌های تجزیه و تحلیل کمی در اقلیم شناسی با تاکید بر مدل­های فصلی، تهران: انتشارات پیام رسان، صص 240.
داودی، م؛ محمدی، ح؛ بای، ن. (1389). تجزیه و تحلیل و پیش بینی برخی عناصر اقلیمی مشهد، مجبه علمی و فنی نیوار، شماره 71-70، صص 46-35.
رحیم زاده، ف؛ هدایت دزفولی، ا؛ پوراصغریان، آ. (1390). ارزیابی روند و جهش نمایه­های حدی دما وبارش در استان هرمزگان، نشریه جغرافیا و توسعه، شماره21، صص116-97.
زاهدی، مجید، ساری صراف، بهروز، جامعی، جاوید(1386)، تحلیل تغییرات زمانی-مکانی دمای منطقه شمال غرب ایران، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 10، صص198-183.
سبزی پرور، ع؛ میرگلوی بیات، ر؛ قیامی شمامی، ف. (1390). ارزیابی روند احتمالی تغییرات اختلاف دمای شبانه روزی در برخی از اقلیم­های خشک کشور طی پنج دهه ­ی گذشته، پژوهش فیزیک ایران، جلد11، شماره1، صص 37-27.
شمس، ش؛ موسو بایگی، م. (1393). بررسی روند تغییرات حدی دمای شهر مشهد در مقیاس های مختلف، نشریه آب و خاک، جلد28، شماره 1، صص 60-46.
طاووسی، ت؛ ثریا، م؛ راحتی، ز. (1389). بررسی روند ماهانه دمای شهر زاهدان، ممجوعه مقالات چهارمین کنگره بین المللی جغرافیدانان جهان اسلام، زاهدان، 27-25 فروردین ماه 1389.
فرج زاده، م؛ فیضی، و؛ ملاشاهی، م. (1389). مطالعه تغییر اقلیم در شمال غرب ایران به روش من کندال، همایش کاربرد جغرافیای طبیعی در برنامه ریزی محیطی، خرم آباد.
عطایی، ه؛ فنایی، ر. (1392). بررسی روند تغییرات زمانی- مکانی دمای شبانه استان اصفهان، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال28، شماره پیاپی111، شماره4، صص182-167.
فیضی, و؛ فرج زاده، م؛ نوروزی، ر. (1389). مطالعه تغییر اقلیم در استان سیستان و بلوچستان به روش من-کندال، چهارمین کنگره بین المللی جغرافیدانان جهان اسلام، زاهدان، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
کریمی، م؛ ستوده، ف؛ رفعتی، س. (1397). تحلیل روند تغییرات و پیش بینی پارامترهای حدی دمای سواحل جنوبی دریای خزر، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال هجدهم، شماره 48، صص 93-79.
لطفی, م؛ احمدی، ا. (1392). بررسی روند دما در جنوب شرق ایران، نخستین کنفرانس ملی آب و هواشناسی، کرمان، دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته.
مسعودیان، س. ا . (1383). بررسی روند دمای ایران در نیم سده ی گذشته، مجله جغرافیا و توسعه، بهاروتابستان1383.
موحدی، س؛ کاویانی، م؛ س. ا. ( 1384). تغییرات زمانی و مکانی دمای مارون، مجله جامعه شناسی کاربردی، 1384، شماره هیجدهم جلد هیجدهم، ص 28-13.
مسعودیان، س. ا؛ دارند، م؛ ناظمی فرد، گ. (1398). واکاوی فصول دمایی ایران زمین و وردایی آن طی دهه‌های اخیر، جغرافیا و توسعه، شماره 55، صص 62-45.
Birsan , Marius-Victor, Dumitrescu , Alexandru, Magdalena Micu , Dana, Cheval, Sorin, 2014, Changes in annual temperature extremes in the Carpathians since AD 1961, Nat Hazards, 74:1899–1910.
Fischer, Thomas & Gemmer, Marco & Lüliu, Liu & Buda, Su, (2010), Temperature and precipitation trends and dryness/wetness pattern in the Zhujiang River Basin, South China, 1961e2007, Quaternary Internationa,doi:10.1016/j.quaint.
Fan, ZX, Brauning, A, Thomas, A, Li, JB, Cao, K F, Spatial and temporal temperature trends on the Yunnan Plateau (Southwest China) during 1961–2004. International Journal of Climatology, 2010, DOI: 10.1002/joc.2214.
Gonçalves , M. Barrera-Escoda , A. Guerreiro , D.. Baldasano , J. M Cunillera, J. 2014, Seasonal to yearly assessment of temperature and precipitation trends in the North Western Mediterranean Basin by dynamical downscaling of climate scenarios at high resolution (1971–2050), Climatic Change, 122:243–256.
Qi, li, yuqing wang, 2012: changes in the observed trends in extreme temperatures over china around 1990, pp(5208–5222)‚ ams journal.
Lewis, S.C., King, A.D., 2017. Evolution of mean variance and extremes in 21st century temperatures, VOL15, 1-10.
Lin, P., He, Z., Du, J., Chen, L., Zhu, X., Li, J., 2017. Recent changes in daily climate extremes in an arid mountain region, a case study in northwestern China’s Qilian Mountains. Scientific Reportsvolume vol 7, 1-15.
Lettenmaier,D.P.,E.F.Wood, and J. R.Wallis, 1994, Hydro-climatological Trends in the Continental United States, 1948-88.J. Climate, 7: pp586-607.
Mamtimin, A, M. M, Et-Tantawi, D. Scaefer, F. X. Meixner, M. Domroes, (2011), Recent trends of tempreture change under hot and cold desert climates : comparing the sahara (Libya) and Central Asia (Xinjiang, China), Journal of and environments,75,pp 1105-1113.
Marengo, J.A. & Camargo, C.C., (2008), “Surface air Temperature Trends in Southern Brazil for 1960- 2002’’ Int. J. Climatol, 28: 893- 904.
Mugume, I, Shuanghe, SH., Tao Sulin, T., Mujuni, G., 2016. Analysis of Temperature Variability over Desert and Urban Areas of Northern China. Journal of Climatology & Weather Forecasting 2-9.
Serrano, A., Mateos, V.L., and Garcia, J.A., 1999, Trend Analyisi of Monthly Precipitation Over the Iberian Peninsula for the Period 1921-1995. phys. Chem. EARTH(B), vol:24, no. 1-2: pp 85-90.
Turgay, P. and Ercan K, 2005, Trend Analysis in Turkish Precipitation data. Hydrological processes published onlineinwiley Interscience.
Yue, S, Hoshinio, M, 2003, Temperature tiends in Japan 1900-1996, Theor, Appl, Climatol, 75, pp 15- 27.
Z. Yu, X. Li, Recent trends in daily temperature extremes over northeastern China (1960–2011), Quaternary International, Volumes 380–381, 4 September 2015, Pages 35–48
فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)
دوره 11، شماره 42
خرداد 1400
صفحه 125-141

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار