شناسایی و تحلیل شاخصهای رشد هوشمند مؤثر بر ساختار فضایی شهرها با رویکرد آینده پژوهی (نمونه موردی: شهر سردشت)

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران

2 استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

3 استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

چکیده

ساختار فضایی شهرها تحت تأثیر عوامل و مؤلفه های مختلفی همچون شاخصهای رشد هوشمند شهری از قبیل محیط زیست، دسترسی و استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات، مدیریت عمومی شهر، سرمایه های انسانی و اجتماعی، آموزش و پرورش، دولت، طبقه خلاق، انرژی، حمل و نقل، آب، امکانات پزشکی و مراقبت های بهداشتی، امور مالی و ... شکل گرفته، روند تحولات آن منوط به نحوه اثرگذاری و اثرپذیری این عوامل و زیرمعیارهای گوناگون می باشد. همچنین این پیشرانها دارای ارتباطات گوناگونی با همدیگر بوده که آینده شهرها را ترسیم می کنند. این پژوهش با هدف شناسایی کلیدی ترین پیشرانهای رشد هوشمند شهر و بررسی چگونگی ارتباط بین این عوامل که بر چشم انداز آتی توسعه فضایی شهر سردشت تاثیرگذارند تدوین شده است. پژوهش حاضر بر حسب هدف کاربردی، از حیث روش پیمایشی در سطح اکتشافی و مبتنی بر رویکرد آینده پژوهی صورت گرفته است. با توجه به ماهیت این تحقیق، نخست، متخصصان و مسئولان اجرایی که بایستی در بحث مشارکت داشته باشند را شناسایی و انتخاب نموده و سپس از روش دلفی و پرسشنامه و مصاحبه و مطالعات اسنادی برای تعیین متغیرهای کلیدی استفاده گردید. همچنین از روش تحلیل ساختاری و نرم افزار Mic Mac  جهت وزندهی و شناسایی مهمترین پیشرانهای اثرگذار بر توسعه فضایی شهر سردشت بهره گرفته شده است. جامعه آماری تحقیق متشکل از 10 نفر از متخصصان، کارشناسان و مسئولان اجرایی مرتبط با مدیریت شهری سردشت بوده است. نتایج ناشی از تحقیق نشان داد که با توجه به امتیاز بالای تأثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم از میان 40 متغیر، 10 پیشران کلیدی شامل: رونق صنعت گردشگری و کاربری تفریحی، توسعه فیزیکی فشرده و متراکم شهر، توسعه نرخ اشتغال،تهیه و اجرای طرح هادی شهری، افزایش ساخت و سازها و تخریب محیط زیست، افزایش قیمت زمین، ساماندهی بافتهای فرسوده و محلات فرودست حاشیه شهر، رونق مراکز تجاری و بازارچه مرزی، افزایش سرانه کاربری معابر و توسعه سهم کاربریهای مختلط در آینده توسعه فضایی و رشد هوشمند شهر سردشت تأثیرگذارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Identifying and analyzing smart growth indicators affecting the spatial structure of cities with a forward-looking approach (Case Study: Sardasht City)

نویسندگان [English]

  • Hassan Hassanzadeh 1
  • Hassan Houshyar 2
  • Mir najaf Mousavi 3
1 Department of Geography and urban planning, Marand Branch, Islamic azad university, Marand, Iran
2 Assistant Professor of Geography, Payame Noor University, Tehran, Iran
3 Professor, Department of Geography and Urban Planning, Urmia University, Urmia, Iran
چکیده [English]

The spatial structure of cities is influenced by various factors such as urban intelligent growth indicators such as the environment, access and use of information and communication technology, public administration of the city, human and social capital, education, government, creative class, energy , Transportation, water, medical facilities and healthcare, finance, etc., the process of its development depends on how these various factors and sub-criteria are influenced and effective. Also, these propellers have different connections that draw the future of the cities. This research is aimed at identifying the most important drivers of smart city development and studying the relationship between these factors that influence the future prospects of Sardasht spatial development. The present research has been conducted in terms of applied purpose, as a survey approach based on a futuristic approach. Regarding the nature of this research, first, experts and administrators who should participate in the discussion should identify and select, then Delphi method and questionnaires and interviews and documentary studies were used to determine the key variables. Also, structural analysis and Mic Mac software were used to calculate and identify the most important impacts on the spatial development of Sardasht city. The statistical population of the study consisted of 10 experts, experts and executive authorities related to Sardasht city management. The results of the research showed that, considering the direct and indirect impact of the impact of 40 variables, 10 key drivers were: the tourism and leisure industry's boom, the intensive and densely populated city development, the development of the employment rate, the preparation and implementation of a city guide plan. Increasing construction costs and environmental degradation, increasing land prices, organizing worn out texture and suburban neighborhoods, prospering commercial centers and border markets, increasing the per capita use of roads and expanding the share of mixed uses in the future of spatial development and smart growth of Sardasht.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Spatial Structure
  • Smart Growth
  • Propellants
  • Futures
  • Sardasht City
- امان پور، سعید؛ علیزاده، هادی؛ قراری، حسن (1392) تحلیلی بر مکان یابی جهات بهینه توسعه فیزیکی شهر اردبیل با استفاده از مدل AHP، فصلنامه برنامه ریزی منطقه‌ای، سال سوم، شماره 10.
-پدرام، ازگلی، حسنلو، منزوی، جمالی چافی، طبائیان، نپور ی زاده، افتاد ه حال، 1388 ، آینده پژوهی، مفاهیم و روش ها، انتشارات آصف، چاپ اول، تهران.
-پورمحمدی، محمد رضا و رسول قربانی (1382)، «ابعاد و راهبردهای پارادایم متراکم سازی فضاهای شهری»، مجله مدرسه، 2: 107صص – 85
پورمحمدی، محمد رضا.، حسین زاده دلیر، کریم.، قربانی، رسول.، و زالی، نادر. (1389)، مهندسی مجدد فرآیند برنامه ریزی با تأکید - .13 93 بر کاربرد آینده نگاری. مجلة جغرافیا و توسعه، 2، 6
-پولادژ، محمد (1367) آینده نگری رشد و توسعه در سیستم برنامه ریزی، چاپ اول، تهران.
حسین زاده دلیر، کریم(1387)، فرآیند توسعه شهری و تئوری شهر متراکم، اولین کنفرانس مدیریت پایدار در مناطق شهری، دانشگاه تبریز
-حسین زاده دلیر، کریم؛ ساسان پور، فرزانه (1387) روش‌های نوین در ارزیابی پایداری محیط زیست شهری، نشریه جغرافیا و برنامه ریزی دانشگاه تبریز، سال 13، شماره 25.
حسین‌زاده دلیر، کریم، رسول قربانی و پری شکری‌فیروزجاه، 1388، تحلیل و ارزیابی کیفی سنجه‌های پایداری شهری در شهر تبریز، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال اول، شماره دوم، صص18-1.
-شجاعی، منوچهر و نورالدین، نوری (1386)، بررسی سیاستهای دولت در صنعت گردشگری و ارائه الگوی توسعه پایدار صنعت گردشگری کشور، مجله دانش مدیریت، سال 20، ش 78، صص 90-63.
-عباسی شاهکوه، کلثوم.، سلطانی دلگشا، محمد.، واحدیان، افسانه.، و عبدالهی، علی. (1387)، ارائة چهارچوب فرآیندی برای آینده نگاری مبتنی بر روش فراترکیبی، فصلنامه علوم مدیریت ایران، سال سوم، شماره 11، ص45-72
-عزیزی، محمد مهدی(1382)، تراکم در شهرسازی: اصول و معیارهای تعیین تراکم شهری، انتشارات دانشگاه تهران--عزیزی، محمد مهدی، (1380)، توسعه شهری پایدار، برداشت و تحلیلی از دیدگاه‌های جهانی، صفه، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، سال یازدهم، شماره 33، پاییز و زمستان.
-طباطباییان، سید.حبیب اله.، و قدیری، روح اله (1386)، متغیرهای مؤثر بر انتخاب ابعاد در یک پروژه آینده نگاری، علوم مدیریت ایران، 7(2)، 80-55
-ربانی، طاها، (1391)، «کاربرد رویکرد آینده پژوهی و تفکر راهبردی در برنامه ریزی توسعه شهری(مطالعه موردی شهر بانه)»، پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: کرامت اله زیاری، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران
- رهنما، محمد رحیم، معروفی، ایوب(1393)، تحلیل و بررسی سناریوهای توسعه فضایی-کالبدی شهر بوکان، فصلنامه برنامه ریزی و آمایش فضا، دوره هیجدهم، شماره 3، 146-125
-زالی، نادر (1392)، «آینده‌نگاری راهبردی در برنامه‌ریزی و توسعه منطقه‌ای»، پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران.
زیاری، کرامت اله، (1380)، توسعه پایدار و مسؤولیت برنامه ریزان شهری در قرن بیست و یکم، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دوره 160، شماره 0 - شماره پیاپی 982
-زیاری، کرامت اله، پوراحمد، احمد، حمزه پور، رزگار(1394)، شناسایی و بررسی پتانسیل ها و قابلیت های موجود زمین با تأکید بر توسعه میان افزا، فصلنامه مطالعات مدیریت شهری سال هفتم، شماره بیستم و چهارم، صص 98-79
کوزن، پی. ام، هایلر، دی و پریسکات، جی، 2002، جرم و طراحی مسکن جدید، شهر و برنامه ریزی مقابله، سال68، شماره 7، ژوئیه، ص 4
- کشاورز ترک، عین الله، قلیزاده، مهدی، (1394)، ارائه روش شناسی برای آینده نگاری شهرهای هوشمند:مطالعه موردی نقشه راه شهر هوشمند تبریز در افق 1404، مجله چشم انداز مدیریت دولتی، شماره 21، صص97-79
-مختاری ملک آبادی، رضا؛ اجزاء شکوهی، محمد؛ قاسمی، یاسر (1391) تحلیل الگوی گسترش شهر بهشهر براساس مدل‌های کمی برنامه ریزی منطقه‌ای، پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال سوم، شماره 8..
-مثنوی، محمد رضا (1381) توسعه پایدار و پارادایم‌های جدید توسعه شهری «شهر فشرده» و «شهرگسترده»، مجله محیط شناسی، شماره 31.
-موسوی، میرنجف، باقری کشکولی، علی، (1391)، ارزیابی توزیع فضایی کیفیت زندگی در محلات شهر سردشت، مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال سوم، شماره نهم، صص118-97
-موسی کاظمی محمدی، مهدی ، (1387)، ارزیابی توسعه پایدار در توسعه شهری، پژوهش موردی: شهر قم، رساله جغرافیای انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
-موذنی، مهدی، (1392) مدل سازی زمانی و مکانی روند توسعه شهرها با تاکید بر تغییرات کاربری اراضی با استفاده از مدل مارکوف (CA)، پایان نامه کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تبریز.
-میرزایی، شاهپور ، (1384)، بررسی مسایل توسعه شهری (کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی) از دیدگاه توسعه پایدار نمونه موردی: شهرایلام، رساله کارشناسی ارشد رشته شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی.
-مهاجری، مهسا و پری زنگنـه، عبدالحسـین. (1391)، رشد هوشـمند شـهری راهکـاری بـرای کـاهشآلودگی هـوا در کـلان شـهرها، اولـین کنفـرانسمدیریت آلودگی هـوا و صـدا، دانشـگاه صـنعتیشریف، تهران، صفحات 1-8
-.نوابخش، مهرداد؛ ارجمند سیاه پوش، اسحق (1388) مبانی توسعه پایدار شهری، انتشارات جامعه شناسان، تهران.
-ویلیامز، استفان (1388)، جغرافیای گردشگری، ترجمه محمود ضیایی، چاپ اول، انتشارات دانشگاه پیام نور، تهران.
-Alexander, D. & Tomalty, R., 2002, Smart Growth and Sustainable Development:Challenges, Solutions, and Policy Directions, Local Environment, Vol. 7, No. 4, pp.397-409
-Ambrosio, A., Lozano, M., & Hernandez, p. 2009. Prospective structural analysis: an application to rural development strategies, the 83rd annual conference of the agricultural economics society Dublin.
-Arcade, J., Godet, M., Francis, M., & Fabrice, R. 2008 Structural analysis with the MICMAC method & Actors' strategy with MACTOR method, Futures research methodology v2, AC/UNU Millennium project.
-Blaming , e.1999, "the sociology of the 21 st, or how to be ready for facing the future". International review of sociology, volume9. Number3.
-Chermack, T., Lynham, S., & Ruona,W. 2001. A Review Of Scenarioplanning Literature
Futures Research Quarterly.
-.Cowen, M. P; Shenton, W. 1996 Doctorines of Development, Routledge.  
- Hall. C. M, and Mitchell. R, 2002: Oxford: Butterworth-Heinemann, pp.137-147.
Godet, M., Durance, P., & Gerber, A. 2009. Strategic foresight. LISBOR,France: research
working paper(#10).
-.Hankey, S. and Marshall, G.D., 2009, Impacts of Urban Form on Future, US Passenger –
vehicle Greenhouse Gas Emissions, Energy Policy, www.elsevier.com/locate/enpol.