ارزیابی و سنجش وضعیت شاخص سلامت در استان کردستان و رابطۀ آن با نرخ شهرنشینی

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 استاد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

توزیع عادلانه امکانات و تسهیلات بهداشتی درمانی یکی از اصلی­ترین پیش­نیازهای افزایش سطح برخورداری جامعه از خدمات و مراقبت­های سلامت می­باشد. هدف پژوهش حاضر شناخت وضع موجود و تعیین سطح برخورداری شهرستان­های استان کردستان به لحاظ برخورداری از شاخص سلامت و مشخص شدن استا­ن­های توسعه ­یافته و محروم می­باشد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی می‌باشد اطلاعات مورد نیاز که از سرشماری نفوس و مسکن و سالنامه­ ی آماری استان کردستان جمع­آوری شده با مدل­های ویکور، SAW، تاپسیس، امتیاز استاندارد شده و HDI  مورد سنجش قرار گرفته­اند­، با توجه به اینکه نتایج مدل­ها در بعضی از موارد با هم همخوانی نداشت در نتیجه برای رسیدن به اجماع در مورد سطح توسعه و رتبه­ی شهرستان­ها از مدل کاندرست استفاده شد. نتایج نشان می‌دهد شهرستان سنندج در رتبه اول و توسعه یافته، شهرستان­های بیجار و قروه در رتبه دوم و توسعه­یافته، شهرستان بانه در رتبه سوم و نسبتاً توسعه­یافته ، شهرستان سرو­آباد در رتبه چهارم و نسبتاً توسعه­یافته، شهرستان­های کامیاران و دیواندره در رتبه پنجم و در حال توسعه، شهرستان­های سقز و مریوان در رتبه ششم و در حال توسعه در نهایت شهرستان دهگلان در رتبه هفتم و توسعه ­نیافته می­باشد. همچنین بین نرخ شهرنشینی و وضعیت توسعه شاخص سلامت شهرستان­ها همبستگی و رابطه معنادار وجود ندارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessment and Measurement status health index in Kurdistan province and it relation to urbanization rate

نویسندگان [English]

  • Hosssein Nazmfar 1
  • chnour mohammadi 2
1 Professor of Geography and Urban Planning Mohaghegh Ardabili University, Ardabil, Iran
2 PhD student, geography and urban planning, Mohaghegh Ardebili University, Ardebil, iran
چکیده [English]

Equitable distribution of health facilities and facilities is one of the main prerequisites for increasing the level of community access to health services and care. The aim of this study was to understand the current situation and determine the level of the city Kurdistan regarding the health indicators health and determine the standard is developed and underdeveloped.The research method is descriptive and analytical and collected information on the population and housing census and statistical year the province of Kurdistan. by models,VIKOR, saw, topsis and HDI.Considering that medal results in some cases did not fit together so to reach a consensus on the level of development of the city and the rating model was Kandrst The findings showed that the city of Sanandaj, Bijar and Qorveh rank first and third, and developed,And developed city in the second, third and relatively developed city of Baneh, Sarvabad in the fourth and relatively developed city of Kamyaran, Divandarreh in the fiveth and developing Saghz, Marivan in the sixth and developing And the city Dehgolan in the seventh and is undeveloped. The results show the differences in levels of development. Also, there is no significant correlation and significant relationship between urbanization rate and health status development index.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urbanization rate
  • Health Index
  • Kurdistan‌
  • Kandrst
اکبری، محمود (1393)، تحلیل فضایی نابرابری سلامت در شهر شیراز، فصلنامه علمی - پژوهشی رفاه اجتماعی، سال چهاردهم، شماره ۵۳، صص 54-37.
اکبری، محمود (1399)، ارزیابی سطوح توسعه­یافتگی شهرستان­های استان همدان با استفاده از مدل­های کمی، فصلنامه علمی - پژوهشی جغرافیا (برنامه­ریزی منطقه­ای)، سال دهم، شماره ۲، صص 56-43.
امینی، داوود و مختاری ملک­آبادی، رضا­ (1392)، تحلیل شاخص‌های بهداشتی – درمانی استان آذربایجان شرقی به وسیله مدل تاکسونومی عددی، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، سال دوم، شماره پنجم، صص 19-7.
ابراهیمی بوزانی، مهدی؛ مختاری ملک­آبادی، رضا و حیدری دستنایی، رضیه (1398)، تحلیلی بر توسعه یافتگی شهرستان­های استان اصفهان از نظر شاخص­های بهداشتی درمانی با رویکرد توسعه پایدار، مجله علوم پزشکی زانکو/ دانشگاه علوم پزشکی کردستان،  دوره 20، شماره 66، صص 24-11.
بهرامی، رحمت الله (1394)، تحلیلی بر میزان توسعه­یافتگی بخش بهداشتی و درمانی شهرستان­های استان کردستان با استفاده از روش تاپسیس خطی، فصلنامه علمی - پژوهشی اطلاعات جغرافیایی (سپهر) دوره ۲۴، شماره ۹۶، صص 49-39.
باباخانی، محمد و حسین راغفر (1388)،  رابطه نابرابری در آمد و سلامت در ایران طی سال­های ۱۳۵۵-۱۳۸۵، مجله مدیریت سلامت، دوره 12، شماره 37،  صص ۱۶- ۹.
تقوایی، مسعود؛ شاهیوندی، احمد (۱۳۸۹)، پراکنش خدمات بهداشتی و درمانی در شهرستان­های ایران، رفاه اجتماعی، سال دهم، شماره ۳۹، صص ۵۹-۳۳.
تاجدار، وحید؛ رفیعیان­، مجتبی­ و تقوایی، علی­اکبر (1389)، سنجش مولفه سلامت در کلانشهر مشهد از دیدگاه برنامه­ریزی شهری، نشریه هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی­­، شماره 1، صص 110-101.
جعفری، فیروز؛ شماعی، علی و حاتمی، افشار (1397)، تحلیل نابرابری­های فضایی بر اساس شاخص­های بهداشت و درمان مطالعه موردی: شهرستان­های استان تهران)، فصلنامه علمی - پژوهشی جغرافیا (برنامه­ریزی منطقه­ای) سال نهم، شماره 1، صص 27-17.
حکمت­نیا، حسن و موسوی میر­نجف ­(1390)، کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه‌ریزی شهری و ناحیه­ای، انتشارت علم نوین.
حسن­زاده دوگوری، معصومه، حسنی­مهر، سیده صدیقه؛ شهماری، رفعت و اصغری، حسین (1399)،  تغییر پذیری مکانی - زمانی شاخص­های بهداشتی و آموزشی در بخش­های مختلف ناحیه ساحلی غرب استان گیلان، فصلنامه علمی – پژوهشی جغرافیا (برنامه­ریزی منطقه­ای) سال یازدهم، شماره 1، صص  239- 311.
دهقانی، امین (1394)، سنجش و تحلیل شاخص­های سلامت در مناطق روستایی اسکان عشایری مطالعه موردی: مناطق اسکان عشایری استان­های فارس و اصفهان)، مجله پژوهش و برنامه­ریزی روستایی، سال ۴، شماره ۴، صص 109- 95.
سالنامه آماری سازمان مدیریت و برنامه­ریزی استان کردستان.
سپهر­دوست، حمید (­1390)، عوامل مؤثر بر توسعه­یافتگی از دیدگاه شاخص­های سلامت، مدیریت اطلاعات سلامت، شماره 2 (18)، صص 8-1.
صالح­پور، سارا (1396)، بررسی اثرات سرمایه اجتماعی در ارتقای کیفی محله سالم و ارائه اصول طراحی مرتبط مطالعه موردی: محله چیذر و محله امامزاده حسن در تهران، پایان­نامه کارشناسی ارشد طراحی شهری، راهنما دکتر میترا حبیبی، دانشگاه هنر.
ضرابی، اصغر؛ محمدی، جمال و رخشانی نسب، حمید­رضا ­(1387)، تحلیل فضایی شاخص‌های توسعۀ خدمات بهداشت و درمان، نشریه رفاه اجتماعی، شماره 27، صص 234-213.
ضرابی، اصغر و شیخ بگلو، رعنا ­(1390)، سطح­بندی شاخص­های توسعه سلامت استان‌های ایران، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال یازدهم، شماره42­، صص 128- 107.
عطایی، محمد ­(1389)، تصمیم­گیری چند معیاره، شاهرود، دانشگاه صنعتی شاهرود، چاپ اول.
غضنفر­پور، حسین؛ کاکادزفولی، امین و کاکادزفولی، انیس (1396)، ارزیابی و تحلیل فضایی شاخص­های توسعه خدمات بهداشتی و درمانی شهرستان­های استان فارس با استفاده از روش­های ترکیبی چند شاخصه­SAW) ، VIKOR ،­(TOPSIS، فصلنامه علمی - پژوهشی جغرافیا (برنامه­ریزی منطقه­ای) سال هفتم، شماره ۲، صص 110- 91.
مرکز آمار ایران (­(www.amar.org.ir.
محمدی، سعدی؛ محمدی، چنور و هدایت، امجد (1397)، سنجش و تحلیل نابرابری در برخورداری از خدمات بهداشتی در­مانی در شهرستان­های استان کرمانشاه، نشریه علمی پژوهشی برنامه­ریزی توسعه کالبدی، سال سوم، شماره 4، پیاپی 12، صص 44-27.
محمدی ده­ چشمه، مصطفی­، پرویزیان، علیرضا و علیزاده، مهدی (1396)، استخراج و سنجش شاخص­های شهر سالم در مناطق هشت­گانه شهراهواز، نشریه پژوهش و برنامه­ریزی شهری، سال هشتم، شماره بیست و نهم­،­ صص 178-161.
 نظم­ فر، حسین و علی بخشی، آمنه ­( 1392)، سنجش میزان برخورداری شهرستان­های استان خوزستان از شاخص­های بهداشتی - درمانی با استفاده از تکنیک ادغام، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، سال سوم، شماره نهم، صص 104 91.
نیک­پور، عامر؛ مهر علی تبار فیروزجایی، مرتضی؛ رضازاده، مرتضی و الهقلی تبارنشلی، فاطمه (1397)، توزیع فضایی خدمات بهداشتی - درمانی از منظر عدالت اجتماعی نمونه موردی: شهرستان­های استان مازندران)، فصلنامه علمی- پژوهشی جغرافیا (برنامه­ریزی منطقه­ای) سال هشتم، شماره ۴، صص 158-145.
نسترن، مهین و میرزایی، عنایت­اله (1394)، تحلیل کمی عوامل موثر بر سلامتی به منظور تحقق اهداف برنامه­ریزی شهری و منطقه­ای مطالعه­ی موردی­: شهرستان­های استان اصفهان، فصل­نامه آمایش محیط، شماره 30، صص 61-39.
یزدانی، محمد حسن؛ رمضان­تاش دهگرجی، حسین و مصطفی­پور، منصور­(1395)، تحلیل وضعیت شاخص­های بهداشتی- درمانی شهرستان‌های استان اردبیل، مجله سلامت و بهداشت، سال هفتم، شماره پنجم، صص 697- 687.
یاراحمدی، امیر (۱۳۸۸)، به سوی شهرسازی انسان­گرا، شرکت پردازش و برنامه­ریزی شهری، تهران.
Anitua, C., & Esnaloa, S. (2000). Changes in social inequalities in health in the basque country. Epidemoil Community Health, 54 (6),437-443.
Barton,H., tsourou,C. (2000). Healthy urban planning.Spon press,p7.
Fang, P., Dong, S., Xiao, J., Liu, C., Feng, X., & Wang, Y. (2010)­: Regional inequality in health and its determinants: evidence from China. Health Policy, 94(1) , 14-25.
Hettler, B. (1976). Six Dimensions of Wellness Model. Washington D.C: National Wellness Institute, Inc.
Keith, V. M.; Brown, D. R. (2010). “African american women and mental well-being: The triangulation of race, gender, and socioeconomic status”. In Scheid. T. L.; Brown, T. N. (Eds.). A Handbook for the Study of Mental Health: Social Contexts, Theories, and Systems. Second Edition. UK: Cambridge University Press. Chapter 15: 291-305.
Morgan, T, M (2003), Environmental Health, Wadsworth,Canada.
World Health Organization (WHO)(1997), City planning for health and sustainable development, European Sustainable Development and Health, Series:.