بررسی معیارهای جغرافیایی موثردر باززنده سازی فضای اماکن تاریخی حمام های تاریخی به روش ahp (مطالعه موردی حمام آقا نقی اردبیل)

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسنده

دکتری مرمت و احیای بناها و بافت های تاریخی، گروه معماری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران.

چکیده

یکی از مسائل بسیار مهم و چالش‌برانگیز در کشورهایی با پیشینۀ تاریخی همچون ایران، نحوۀ برخورد مناسب با میراث ارزشمند گذشته است که بایستی بطور شایسته ای به نسل‌‌های آینده انتقال یابند. در این میان معماری و خصوصا عملکرد خاص حمام های سنتی بسیار پیچیده تر از سایر بناهای تاریخی بوده و با توجه به شرایط موجود می طللبد که با ایجاد فضاهای ویژه و درک این فضاها و روابط بین آنها و با باززنده سازی آنها ، کاربری های مناسبی به آنها اعطا شود. به همین منظور و جهت واکاوی این موضوع حمام تاریخی آقا نقی اردبیل انتخاب گردیده و جهت پاسخگویی به سوالات پژوهش با روش پیمایشی و توصیفی – تحلیلی و جمع آوری داده هایی بصورت دلفی و پرسشنامه و بکار گیری روش ارزیابی چند معیاره (MCDM)مبتنی بر تحلیل سلسله مراتبی(AHP) و استفاده از نرم افزار Expert Choise اقدام نموده ایم. یافته های تحقیق نشان می دهد که به ترتیب اهمیت، معیار شناخت اثر و بررسی وضعیت مکانی خرده‎‌ فضاهای حمام‌های تاریخی در مرحلۀ مداخله با وزن 302/0 بــه‌عنــوان بهتــرین معیار در انتخاب گزینه برای تدوین مدل پیشنهادی انتخـاب شـده است . بعد از آن معیار حفظ ارزش‌های تاریخی وابسته به بنا با وزن 0222/0 در رتبۀ دوم و معیار پیروی از اصول مدون حفاظت با توجه به منشورهای مرمتی با وزن 0124/0 رتبۀ سوم را دارند. در میان شاخصۀ مورد بررسی ،مداخله با هدف توسعۀ صنعت گردشگری با وزن 015/0 در پایین‌ترین رتبه نسبت به سایر شاخص‌ها قرار گرفته ‌است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigation of effective geographical criteria in revitalizing the space of historical places of historical baths by AHP method (Case study of Agha Naghi Ardabil bath)

نویسنده [English]

  • farzad zarbakhsh
PhD in Restoration of Historic Buildings and Textures, Department of Architecture, Ardabil Branch, Islamic Azad University, Ardabil, Iran.
چکیده [English]

One of the most important and challenging issues in countries with a historical background, such as Iran, is how to properly deal with the valuable heritage of the past, which should be properly passed on to future generations. Meanwhile, the architecture and especially the special function of traditional baths is much more complex than other historical buildings and according to the existing conditions, it requires that by creating special spaces and understanding these spaces and the relations between them and by revitalizing them, suitable uses be given to They are granted. collect data in the form of Delphi and questionnaires and using multi-criteria evaluation method (MCDM) based on analysis Hierarchical (AHP) and using Expert Choise software. Findings show that the importance, the criterion of recognizing the effect and examining the spatial status of the sub-spaces of historic baths in the intervention stage with a weight of 0.302 has been selected as the best criterion in selecting the option for the proposed model. After that, the criterion of preserving the historical values ​​related to the building with a weight of 0.0222 is in the second rank and the criterion of following the written principles of protection according to the restoration charters with a weight of 0.0124 is in the third rank. Among the studied indicators, the intervention aimed at developing the tourism industry with a weight of 0.015 is in the lowest rank compared to other indicators.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mirza Naghi historical bath
  • compatible use
  • regeneration
  • multi-criteria decision making
  • hierarchical analysis method
امان زاد گان، الهام، طبیبیان، منوچهر (1400). تحلیل راهبردی بازآفرینی بافت های تاریخی شهری (مطالعه موردی بافت تاریخی شیراز).فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای. سال دوازدهم. شماره 1. ص 197-183.
آیت‎‌الله‌‌زاده‌شیرازی، باقر (1382). حفاظت بناهای تاریخی. مجلۀ هفت شهر، سال چهارم، شمارۀ 11، صص 13-6.
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1386). ترجمه و شرح حفظ‌الصحه شیخ‌الرئیس. شرح و ترجمۀ عبدالکریم قزوینی، تهران: دانشگاه تهران.
ارباسی، آیلین (1393). حفاظت معمارانه. تهران: دانشگاه تهران.
اکبری، پریوش، لاله، هایده، شجاعی‌اصفهانی، علی (1390). حمام حاج میرحسن قزوین؛ گرمابه‌ای از اوایل دورۀ قاجار. مجلۀ مطالعات باستان‌شناسی دانشگاه تهران، دورۀ 3، شمارۀ 2.
امین‌‎پور، احمد، عباسی‌هرفته، محسن (1390). اصل حداقل مداخله، چالش پیش روی مداخلات حفاظتی در میراث فرهنگی کشف و تبیین کاستی و نواقص اصل مذکور با رویکردی نظری به آرای موجود در این حوزه. دوفصلنامۀ علمی – پژوهشی، شمارۀ ‌1، صص 82-69.
براندی، سزاره (1384). تئوری مرمت. ترجمۀ پرویز حناچی، تهران: دانشگاه تهران.
بصیری، سحر، وطن‌دوست، رسول، امامی، سیدمحمد، احمدی، حسین (1393). سیر تاریخی و اندیشه‌ای حفاظت میراث فرهنگی از منظر جایگاه مفهومی تمامیت (یکپارچگی). مطالعات اسلامی، صص 108-85.
پارسی، فرامرز (1383). حمام نوبر، طرح پردیسان سازمان میراث فرهنگی کشور. مجلۀ معمار، شمارۀ 24.
پرتـوی، پرویـن (1392). پدیـدارشناسـی مـکان. تهـران: انتشارات، متـن.
تقوایی، مسعود (1385). اولویت‎‌بندی بحران در سکونتگاه‌های روستایی با روش (AHP)، مطالعـۀ مـوردی: دهسـتان بازفت). مجلۀ پژوهشی دانشگاه اصفهان، سال بیستم، شمارۀ 1، صص 76-48.
حبیبی، سید محسن و همکاران (۱۳۸6). مرمت شهری؛ تعاریف، نظریه‌ها، منشورها و قطعنامه‌های جهانی، روش‌ها و اقدامات شهری. تهران: دانشگاه تهران.
خان‌‎بیگی، زهرا (1395). بررسی شیوه‌های مداخله در بافت‌های تاریخی ارزشمند و ارائۀ دیدگاه مناسب. سومین کنفرانس بین‌المللی نوآوری‌های اخیر در مهندسی عمران معماری و شهرسازی، صص 12-1.
خبرگزاری مهر (به آدرس الکترونیکی :https://www.mizan.news/fa). تاریخ دسترسی به سایت 4/10/1400.
خضرلوی اقدم، علی، حسین زاده دلیر، کریم و سلطانی، علیرضا (1397). ارزیابی عوامل موثر بر باززنده سازی بافت تاریخی با رویکرد توسعه گردشگری (مطالعه موردی شهرستان خوی). فصلنمه علمی پژوهشی جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای. سال نهم. شماره 1. ص 521-507.
رشیدنجفی، عطیه (1389). بررسی موقعیت و وضعیت حمام‌های تاریخی شهر تبریز. مجلۀ صفه (دانشگاه شهید بهشتی تهران)، شمارۀ 51، ص 42.
رحیمی، سمیه، هوشیار، حسن (1398).راهبردهی توسعه گردشگری شهری از دیدگاه آمایش سرزمین (مطالعه موردی استان کردستان).فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای. سال نهم. شماره 2. ص 332-317.
زربخش، فرزاد، مهدیزاده، فاطمه و کیانی، غلامرضا (1398). تصمیم گیری چند شاخصه جهت تعیین کاربری شناسه های شهری (مورد پژوهشی: حمام تاریخی یعقوبیه اردبیل). مجله مدیریت شهری، شماره 56، ص 142-125.
سایت استانداری استان اردبیل به آدرس: https://ostan-ar.ir/). تاریخ دسترسی به سایت 4/10/1400
شعبانی، امامعلی، جباره، سعیده (1393). حمام و کارکردهای اجتماعی آن در سده‌های میانۀ تاریخ ایران. پژوهش‌نامۀ تاریخ اجتماعی و اقتصادی، سال سوم، شمارۀ 1، صص 109-89.
شکاری‌نیری، جواد، صفری، رقیه (1394). مرمت و احیای گرمابۀ اتحادیۀ ارومیه با رویکرد معاصرسازی. مجلۀ هنرهای حوزۀ کاسپین، شمارۀ 3، صص 125-113.
ﺷﻤﺎﻋﻲ، ﻋﻠﻲ، ﭘﻮراﺣﻤﺪ، اﺣﻤﺪ (1384). ﺑﻬﺴﺎزی و ﻧﻮﺳﺎزی ﺷﻬﺮی از دﻳﺪﮔﺎه ﻋﻠﻢ جغرافیا. تهران: داﻧﺸﮕاه تهران.
صفاران، الیاس (1382). مطالعۀ گرمابه‌های تاریخی اقلیم سرد»، سومین همایش بهینه‎‌سازی مصرف سوخت در ساختمان، تهران.
طبسی، محسن، انصاری، محتبی، طاووسی، محمود، فخاری‌تهرانی، فرهاد (1386). بازشناسی ویژگی‌‎های کالبدی گرمابه‌های ایران در دورۀ صفوی. نشریۀ هنرهای زیبا، شمارۀ 29، صص 58-49.
عباس‌زاده، شهاب، حسنی، زینب (1392). باززنده‌سازی بافت با ارزش معماری سنتی ایران، نمونۀ موردی: حمام سرکاری قوچان. همایش معماری و شهرسازی و توسعۀ پایدار با محوریت از معماری بومی تا شهر پایدار، صص 13-1.
عربی، عباس، انتظاریزدی، حسن‌رضا (1388). بررسی شیوه‌های مداخله در بافت‌های فرسودۀ شهری و ارائۀ مدل بهینه. همایش بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسودۀ شهری، صص 14-1.
علوی، پری، زلفخانی، فاطمه (1389). بررسی چگونگی بهره‌وری از انرژی در گرمابه‌های سنتی. همایش ملی عمران و توسعۀ پایدار، صص 9-1
فیلدن، برنارد م، یوکیاتو، یوکا (1386). راهنماى مدیریت براى محوطه‌هاى میراث جهانى. ترجمۀ پیروز حناچى، تهران: دانشگاه تهران.
کرمی‌پور، عارفه (1391). بررسی تجارب باززنده‌سازی مراکز تاریخی و کهن شهر. نشریۀ مهندسی ساختمان، صص 8-1.
ماجدی، حمید، امجد، حسین، بهمن‌پور، هومن (1392). باززنده‌‎سازی اماکن تاریخی – فرهنگی؛ مطالعۀ موردی: هتل باغ مشیرالممالک - شهر یزد. نشریۀ علمی - پژوهشی علوم و تکنولوژی محیط زیست، دورۀ 15.
مرحمتی، آنا، دشتی، سولماز و مرشدی، جعفر (1399).مکان یابی فضای سبز درون شهری منطقه 6 کلان شهر اهواز با استفاده از روش ارزیابی چند معیاره در محیط GIS.مجله جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای. سال یازدهم. شماره 1. ص 484-473.
.مجتهدزاده، ﻏﻼﻣﺤﺴﻴﻦ (1382). ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‌رﻳﺰی ﺷﻬﺮی در ایران. تهران: داﻧﺸﮕﺎه پیام‌نور.
محمدمرادی، اصغر، اخترکاوان، مهدی (1387). بررسی عملکرد سامانه‌های حرارتی گرمابه‌های تاریخی ایران. نشریۀ بین‌المللی علوم مهندسی دانشگاه علم و صنعت ایران، سال نوزدهم، شمارۀ 6، صص 43-35.
محمدی‌زنجانی، مارال، امین‌زاده، بهناز (1396). شناسایی، تحلیل و اولویت‌بندی عوامل کلیدی تدثیرگذار بر باززنده‌سازی حمام‌های ایرانی؛ موردکاوی: حمام تاریخی محتشم کاشان. نشریۀ علمی - پژوهشی جغرافیا، دورۀ 15، شمارۀ 53، صص 349-333.
مهدی‌نژاد، جمال‌الدین، باشتنی، پریسا (1394). فرایند اعطای کاربری به مجموعۀ تاریخی مسعودیۀ تهران مبتنی بر اصول باززنده‌سازی مجموعه‌های تاریخی – فرهنگی. مجلۀ مرمت و معماری ایران، صص 103-87.
میرزایی، شهرام، ملکیان‌بهابادی، مجتبی (1395). تبیین معیارهای اولویت‌بندی مداخله در بافت‌های تاریخی با تأکید بر دو دیدگاه ‌ابنیۀ تاریخی به‌عنوان محدودیت یا پتانسیل توسعه. شانزدهمین همایش سیاست‌های توسعۀ مسکن در ایران، صص 12-1.
نژادابراهیمی، احد، پورجعفر، محمدرضا، انصاری، مجتبی، حناچی، پیروز (1392). ارزش و ارتباط با رویکرد مداخله در آثار فرهنگی - تاریخی، صص 98-79.
وزارت مسکن و شهرسازی. (1380). طرح جامع تهران، مهندسین مشاور بوم‌سازگان.
Button, J. (1985). urban economics, Macmillan Publisher.
Feliden, Bernard, M. (1998). Management Guidlins for Word Cultural Heritage Sites. Rome, Itily: ICCROM.
ICOMOS New Zealand (New Zealand National Committee of the International Council on Monuments and Sites), (2010). Charter for the conservation of places of cultural Heritage Value