رمزگشایی هویت حرکتی در فضای مساجد تهران پس از دوره مشروطه با استفاده از تکنیک شبکه های محوری

نوع مقاله : مقاله های برگرفته از رساله و پایان نامه

نویسندگان

1 گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

امروزه حضور انسان در فضای کالبدی در اثر بی توجهی به قلمرو فضایی کمیاب شده و همین امر موجب کاهش ارتباطات اجتماعی به ویژه در فضاهای مساجد شده است. روش هایی برای بررسی هویت فضایی و حرکتی همچنین قابلیت های فیزیکی وجود دارد. چیدمان فضایی یکی از این روش هاست که شامل مجموعه روش و تئوری هایی است که به مطالعه اثر متقابل ساختار پیکربندی فضا و سازمان و رفتارهای اجتماعی می پردازد. این روش در بناهای تاریخی مورد توجه بیشتری قرار گرفته زیرا امکان تحلیل روابط فضایی بناها را میسر می سازد. هدف از این پژوهش تحلیل الگوی رفتاری نتایج کمی و کیفی در ارزیابی هویت حرکتی و ویژگی های قلمرو فضایی مساجد در گذر زمان از مشروطه تا کنون می باشد. این مطالعه یک مطالعه موردی است که از توصیف، تحلیل و استدلال منطقی با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و برداشت میدانی انجام می شود. نتایج نشان می دهد میزان جریان حرکتی، تسهیل در گردش و روابط میان فضاها تا دوره 40 کاهشی و پس از آن افزایشی بوده است و بیشترین جریان مربوط به فضای میانی مساجد است. همچنین فضای مساجد از دوره مشروطه تا کنون عمومی تر تلقی می شود و ارتباط فضاها با یکدیگر آسان تر شده است. یکپارچگی فضایی تا دوره 60 روندی صودی و پس از آن به صورت ثابت پیش رفته و در جهت کشیدگی پلان یکپارچگی بیشتری قابل مشاهده است. جداسازی فضایی در تمام دوره های تاریخی در یک روند ثابت در مساجد صورت گرفته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Decoding the movement identity in the space of mosques in Tehran after the constitutional period using the technique of axial networks

نویسندگان [English]

  • mohammad hadi mohammadi sijani 1
  • mehrdad javidinejad 1
  • Behrouz Mansouri 2
1 Department of Architecture, Central Tehran Branch, lslamic Azad University, Tehran, Iran
2 Department of Architecture, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Today, human presence in the physical space has become rare due to neglect of the spatial realm, and this has caused a decrease in social communication, especially in the spaces of mosques. There are methods for examining spatial and motor identity as well as physical capabilities. Spatial arrangement is one of these methods, which includes a set of methods and theories that study the mutual effect of spatial configuration structure and organization and social behaviors. This method has received more attention in historical buildings because it enables the analysis of the spatial relationships of the buildings. The purpose of this research is to analyze the behavioral pattern of quantitative and qualitative results in evaluating the movement identity and the characteristics of the spatial territory of mosques over time from the constitution until now. This study is a case study that is done from the description, analysis, and logical reasoning using library studies and field observations, facilitation of circulation, and relationships between spaces has been decreasing until the 40th period and then increasing, and the highest flow is related to the middle space of mosques. the space of mosques is considered more public from the constitutional period until now, and communication between spaces has become easier. Spatial integration has progressed steadily up to the 60-year trend period and after that, more integration can be seen in the direction of the extension of the plan. Spatial separation has taken place in mosques in all historical periods in a constant process.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The manner of space
  • space realm
  • motion identity
  • mosque
  • space structure

مراجع

ارژمند، محمود، وخانی، سمیه، 1391، نقش خلوت در معماری خانه ایرانی، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 7 (21).
اسدپور، علی، فیضی، محسن، مظفر، فرهنگ، بهزاد، مصطفی، 1394، گونه شناسی مدل ها و بررسی تطبیقی روش های ثبت تصاویر ذهنی و نقشه های شناختی از محیط، باغ نظر، شماره 33، 13-22.
اسدپور، علی، فیضی، محسن، مظفر، فرهنگ، بهزادفر، مصطفی، 1394، گونه شناسی مدل ها و بررسی های ثبت تصاویر ذهنی و نقشه های شناختی از محیط، باغ نظر، 12(33)، 13-22.
توسلی، محمود، 1395، طراحی دسترسی: اصول و روش های طراحی میدان شهری و فضاهای مسکونی در ایران، تهران، دانشگاه تهران.
حیدری، احمد، فرهادی، مریم، 1397، واکاوی ارتباط بین نقشه های شناختی و مدل سازی رایه ای نرم افزار نحو فضا در شناخت محیط های اجتماع پذیر (نمونه موردی: دانشکده هنر و معماری بو علی و دانشکده معماری و شهرسازی بهشتی)، هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 2(23)، 17-30.
دیده بان، محمد، پور دیهمی، شهرام و ریسمانچیان، امید،1392، روابط بین ویژگی های شناختی و پیکره بندی فضایی محیط مصنوع، تجربه ای در دزفول، دوفصلنامه مطالعات معماری ایران، 1(4)، 37-64.
رجبی، فاطمه، زارع، لیلا، حسینی، سیدباقر، 1401، هم افزایی تکنیک نقشه های شناختی و چیدمان فضا در شناسایی و تحلیل اجتماع پذیری فضاهای کالبدی تحت تاثیر قلمروهای فضایی (نمونه موردی: شهرک اکباتان تهران)، باغ نظر، 19 (108)، 5-16.
ریسمانچیان, ا و بل, س. ( .)1389شناخت کاربردی روش چیدمان فضا در درک پیکره بندی فضایی شهرها .نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 43، 49-56.
سلطانی فرد، هادی، حاتمی نژاد حسین، عباس زادگان، مصطفی و پور احمد، احمد، 1392، تحلیل دگرگونی ساختار کالبدی-فضای شهر ایرانی-اسلامی(مطالعه موردی شهر سبزوار)، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره 14، 3-21.
سهیلی، ج،. و رسولی، ن. ( .)1395مطالعه تطبیقی نحو فضای معماری کاروانسراهای دوره قاجاریه (مطالعه موردی: کاروانسراهای قزوین و کاشان.) هویت شهر،.60-47 ،)26(1
شیخ بهایی، امیررضا، 1398، بررسی اصل درون گرایی در سکن ایرانی بر اساس نظریه نحو فضا (مطالعه موردی: خانه های سنتی اقلیم گرم و خشک)، مدیریت شهری، 54، 63-78.
طالبی، ژاله، 1383، روابط اجتماعی در فضای شهری، نامه ی علوم اجتماعی 24(24)، 161-180.
عباسی هرفته، محسن، صادقیان، علی، 1398، الگوهای کالبدی همسایگی در بافت تاریخی یزد شاخصه ها، ابزارهای معمارانه و اصول معماری همسایگی، باغ نظر، 16 (80)، 5-16.
عراقی زاده، زهرا، قدوسی فر، سیدهادی، نیک قدم، نیلوفر، 1401، سنجش محرمیت بر اساس روش نحو فضا در خانه های تاریخی بندر کنگ، جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای، 12 (2)، 129-141.
گروت، لیندا، وانگ، دیوید، 1392، روش های تحقیق در معماری، مرتجم: علیرضا عینی فر، تهران، موسسه انتشارات دانشگاه تهران.
لیب زاده، راضیه، نقره کار، عبدالحمید، حمزه نژاد، مهدی، خان محمدی، محمد علی، 1394، بازسازی سازمان فضایی خانه بر اساس متون اسلامی و ...، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 4(22).
مختاری، نسرین، اسفندیاری فرد، الهام، 1400، بررسی پیکربندی ساختار فضایی کاروانسرای شاه عباسی در کرج به روش نحو فضا، مجله علمی پژوهش های معماری نوین، دوره اول شماره 3، 85-96.
معماریان، غ،. فیضی، م،. کمالی پور، ح،. و موسویان، م. ( .)1391ترکیب شکلی و پیکرهبندی فضایی در مسکن بومی: مقایسه تطبیقی عرصهبندی فضای مهمان در خانههای سنتی کرمان. فصلنامه مسکن و محیط روستا، .138, 16-3.
معماریان، غلامحسین، 1384، سیری در مبانی نظری معماری، تهران، سروش دانش.
معماریان، غلامرضا، 1381، نحو فضای معماری، صفه، شماره 35، 75-83.
ملازاده، ع،. و بارانی پسیان، و،. و خسروزاده، م. ( .)1391کاربرد چیدمان فضایی در خیابان ولیعصر شهر باشت. مدیریت شهری, 29، 81-90.
نجاری نابی، رعنا، مهدی نژاد، جمال الدین، 1399، ارزیابی نقش عوامل کالبدی و عملکردی در اجتماع پذیری بازارهای سنتی ایران با استفاده از تکنیک نحو فضا (نمونه ی موردی: بازار تبریز)، باغ نظر، 17(85)، 67-82.
یان، گل، 1389، فضاهای عمومی و زندگی جمعی (ترجمه: علی غفاری و صادق سهیلی پور)، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
یونسی، گلزار، ارمغان، مریم، ثقفی، محمدجواد، 1399، تحلیل ساختار کالبدی-فضایی خانه های طبقات اجتماعی شرکت شهر نفتی آبادان در دوران رونق ضنعت نفت، با روش نحو فضا، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 10 (39)، 69-80.
Ali Mustafa, Faris, Sanusi Hassan, Ahmad, Yasin Baper, Salahaddin, 2010 , Using Space Syntax Analysis in Detecting Privacy: A Comparative Study of Traditional and Modern House Layouts in Erbil City, Iraq, Asian Social Science, Vol. 6, No. 8; August, 157-166
Alitajer, Saeid, Molavi Nojoumi, Ghazaleh, 2016, Privacy at home: Analysis of behavioral patterns in the spatial configuration of traditional and modern houses in the city of Hamedan based on the notion of space syntax, Frontiers of Architectural Research,  5( 3), 341-352.
Aurenche, O. (2012). "L’habitat Dans Le Proche-Orient Ancien Et Actuel: Permanences Ou Convergences?". MOM Éditions, 47(1), 117-128.
Baduel, P. R. (2002). Habitat, état Et Société Au Maghreb. (Vol. 25). doi: https://doi.org/10.4000/books.editionscnrs.76.
Bendikt, M., Burnham , C.A., 1985. Perceiving architectural space: from optic arrays to isovists. In: Warren, W.H., Shaw,
Borie, A., Micheloni, P., & Pinon, P. (2006). Forme Et Déformation Des Objets Architecturaux Et Urbains. Centre d'Études et de Recherches Architecturales, ENSB.
Boutabba, H., & Abdallah, F. (2013). "Logique De La SpatialitéDomestique Savante Dans La Théorie Architecturale: Un Parcours En Dents De Scie". Courrier du savoir technique et scientifique, (16), 9-16.
Carmona, T. & Matthew, S. (2015). Urban design reader (K. Zakavat & F. Farshad). Tehran: Azarakhsh.
Dawson, P.C., 2002. Space syntax analysis of central inuit snow houses. J. Anthropol. Archaeol. 21 (4), 464-480.
Dursum, P, 2007. Space syntax in architectural design. In: Proceed- ings Space.
Erdoğan, N. (2017). "Cultural Traditions and Domestic Space: Ağaçbekler Home". 7(3).
Gehl, J. & Svarre, B. (2017). How to study public life (M. Behzadfar, M. Rezaei Nodooshan & A Rezaei Nodooshan, Trans.). Tehran: Elm-e Me’mar Royal.
Gibson, J.J., 1979. The Ecological Approach to Visual Perception.Psychology Press, Boston, London.
Hanson, J., 1998. Deconstructing architects-houses. Environ. Plan. 21, 675–705.
Haq, S.(1999): Can Space Syntax predict environmental cognotion? , proceeding : 2th International Space Syntax symposium. London.
Hautecoeur, L. (1938). De L’architecture. Morancé, Paris.
Hillier, B. & Hanson, J. (1984). The Social Logic of Space.Cambridge: Cambridge University Press.
Hillier, B., & Hanson, J. (1997). The reasoning art. In The 1st International Space Syntax Symposium Proceedings.
Hillier, B., 2004. Designing safer streets: an evidence-based approach. Plan. Lond. 48, 45–49.
Hillier, B., 2007. Space is the Machine, A Configurational Theory of Architecture. Cambridge University Press, London.
Hillier,B.(1999): “THE HIDEN GEOMETRY OF DEFORMED GRIDS:OR, WHY SPACE SYNTAX WORK, WHEN IT LOOKS AS THOUGHT IT SHOULDN’T” , Environment and planning Journal, (33), 101-125.
Hoeven, F., Nes, A., 2014. Improving the design of urban under- ground space in metro stations using the space syntax metho- dology. Tunn. Undergr. Space Technol. 40, 64 74.
Jafari-Bahman, J., Khaniyan, M., 2012. Finding the problems of comprehensive plans from a behavioral approach and comparing them with the current state by means of space syntax theory: the case of Kababiyan quarter in Hamedan. Me'mari va Shahrsazi-ye Armanshahr 9, 289–299.
Jamalledin, Soheili,  Bashirzadeh,  Sahar, 2015,  Studying Flexibility Factor in the Architecture of Khaneh-Hussainias Using Space Syntax Theory with Approach to Social Relations, Case Study: Amini, Razavi and Akhavizadegan Khaneh-Hussainia in Qazvin*,  Armanshahr Architecture & Urban Development, 8(14), 67-79.
Jeong, S.K., Un Ban, Yong, 2014. The spatial configurations in South Korean apartments built between 42, 90-102.
Jiang, B., Claramunt, Ch, Klarqvist, B., 2000. Integration of space syntax into GIS for modeling urban space. JAG 2 (3), 161–171.
Kachmar, M. (2002). "L'habitat Rural Dans Le Périmètre IrriguéDu Gharb". In Baduel (Ed.), Habitat, État, SociÉtÉ Au Maghreb (Vol. 25, pp. 393-396). Paris. doi: https://doi.org/10.4000/books.editionscnrs.837.
Kamalipour, H., Me'mariyan, G., Feizi, M., Mousaviyan, M., 2012. Formal composition and spatial configuration in native housing: a comparison of the division of parlor space in traditional houses in Kerman. Maskan va Mohit-e Roustaee 138, 3–16.
Kasemook, A., 2003. Spatial and functional differentiation: a symbiotic and systematic relationship. In: Proceedings of the 4th International Space Syntax Symposium. London.
Khalesian, M., Pahlavani, P., Delavar, M.R., 2009. A GIS-based traffic control strategy planning at urban intersections. IJCSNS 9 (1), 166.
Klarqvist, B., 1993. A space syntax glossary. Nord. Arkit. 2, 11–12.
Lima, J.J., 2001. Socio-spatial segregation and urban form: belem at the end of the 1990s. Geoforum 32 (4), 493–507.
Makri, M., Folkesson, C., 2000. Accessibility measures for analyzes of land use and traveling with geographical information systems. In: Proceedings of Proceedings of 2nd KFB-Research Conference. Paper presented at the Urban Transport Systems. Lund, Sweden.
Montello, Daniel R., 2007. The contribution of space syntax to a comprehensive therory of enviromental psychology. In: Proceedings of the 6th International Space Syntax Symposium, Istanbul.
Mustafa, F.A., Sanusi Hassan, A., 2013. Mosque layout design: an analytical study of mosque layouts in the early Ottoman period. Front. Archit. Res. 2 (4), 445–456.
Penn, A. (2003): Space Syntax and spatial congition or why axial line?. ENVIRONMENTAL BEHAVIOR ,35, 40-6.
Peponis, j. and C. Zimring &Choi ,Y.K, (1990):” FINDING THE BUILDING IN WAY FINDING”. International journal of Environmental Behavior, 22, pp75-95 .
Rossi, A. (2001). L’architecture De La Ville. Padova.
Samia, Z. Z. (2012). "Morphologie Et Propriétés Spatiales Du Logement (Alger 1928/1958): La «Space Syntax»Un Outil De Lecture". Arquitectonics: Mind, Land Society, (24), 121- 134.
Turner, A., Penn, A., 1999. Making Isovists Syntactic: Isovist Integration. Universided de berasilia.
Wineman, J., Peponis, J., Conreoy Dalton, R., 2006. Exploring, engaging, understanding in museums. In: Holscher, Ch., Conroy Dalton, R., Turner, A. (Eds.), Space Syntax and Spatial Cognition Proceedings of the Workshop held in Bremen, Germany.
Won, J.& Lee, J.S. )2020(. Impact of residential environments on social capital and health outcomes among public rental housing residents in Seoul, South Korea. Landscape and Urban Planning, 203, 1-11.
Young,K.and J.Chung and Kong, E.and H,Shin &Heo, J.(2015): A study on the design methodologies for activing. Springer publication.Washington.
فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)
دوره 11، شماره 44
مهر 1400
صفحه 820-841

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار