تحلیل تحولات و الگوی نظام شهری استان کهگیلویه و بویراحمد

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 کارشناس ارشد برنامه‌ریزی آمایش سرزمین، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 کارشناس ارشد مدیریت جهانگردی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

افزایش شدید جمعیت شهری در جهان به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه در طی دهه‌های اخیر باعث به وجود آمدن پدیده‌ی نخست شهری در آن‌ها شده است. کشور ایران نیز به‌عنوان یکی از کشورهای درحال‌توسعه، در طی دهه‌های اخیر به‌ویژه از سال 1345 به بعد از روند متعادل خود خارج‌شده است. هدف از تعریف این مقاله، تحلیل تحولات و الگوی نظام شهری در استان کهگیلویه و بویراحمد در طی سال‌های 1335 تا 1390 می‌باشد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و روش جمع‌آوری اطلاعات کتابخانه‌ای و اسنادی می‌باشد. مدل‌های استفاده‌شده در این تحقیق عبارت‌اند از: شاخص نخست شهری، شاخص دو شهر، شاخص چهار شهر، شاخص چهار شهر مهتا، شاخص موماوالوصابی، شاخص تمرکز هرفیندال، شاخص پراکندگی هندرسون و ضریب آنتروپی می‌باشد. در این راستا برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از نرم‌افزار EXCEL و برای ترسیم نقشه‌ی محدوده‌ی موردمطالعه از نرم‌افزار ARC GIS9.3 استفاده‌شده است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد در بازه‌ی زمانی موردمطالعه استقرار جمعیت در کانون‌های شهری استان به‌صورت متعادل و همگون توزیع نشده است. شهرهای یاسوج، گچساران و دهدشت در نظام شهری استان تقریباً از مرتبه‌ی ثابتی برخوردار بودند و فاصله‌ی آن‌ها با بقیه‌ی شهرهای استان بسیار است. نخست شهر یاسوج به‌مرورزمان فاصله خود را با بقیه شهرها زیاد کرده و شبکه‌ی شهری استان به سمت عدم تعادل در جریان است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analyzing the changes in the pattern of urban systems of Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad Province

نویسندگان [English]

  • Mohammad mirehei 1
  • Ali Hossieni 2
  • Somaeih Samadi 3
1 Assistant Prof. of Geography & Urban Planning, Tehran university, Iran
2
3
چکیده [English]

Abstract
The sharp rise in urban population of the world, especially in developing countries in recent decades, caused prime city in them. Iran, as one of the developing countries, in recent decades, particularly from 1345 onwards, has balanced out of the trend. The aim of this paper is to analyze the situation and the pattern of urban systems in Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad, during the years 1335 to 1390. The research methodology is analytical, library and documentary method of data collection.. Models used in this study include: the first indicator of a city, city index, the index of a four-city, four-city index Mehta, MoMA and Alvesaby index, the Herfindahl concentration index, dispersion index and Henderson Entropy Coefficient. In order to do data analysis, EXCEL software; & to map the study area ARC GIS9.3 software is used. The findings of this study manifest that in the temporal period of the studied population settlement in urban centers are not balanced and are of homogeneous distribution. In the cities of Yasuj, Gachsaran and Dehdasht, the urban systems were almost stable, and the other cities of the province are far beyond these cities, in the matter of population. The prime city of Yasuj has overtaken the rest of the cities over time, and urban network is heading toward instability.

کلیدواژه‌ها [English]

  • urban system
  • urban network
  • prime city
  • spatial population distribution
  • Kohgiluyeh & Boyerahmad province
آقایی زاده، اسماعیل و دیگران (1393)، بررسی تحولات و الگوی سلسله‌مراتب شهری در نظام شهری گیلان، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره 39.
احمدی، رضا و دیگران (1392)، بررسی و تحلیل روند شکل‌گیری نخست شهری در سطح استان خوزستان طی مهروموم‌های 1335-1390.
اسمیت، دیوید (1377). شهرهای جهان‌سومی، ترجمه فیروز جمالی. تهران. نشر توسعه.
اعتماد، گیتی؛ حسامیان فرخ و حائریان محمدرضا (1363). شهرنشینی در ایران، انتشارات آگاه
امکچی، حمیده (1383). شهرهای میانی و نقش آن‌ها در چارچوب توسعه ملی، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی، تهران.
بابایی درمنی، علی (1381): نقش شهرهای کوچک در توزیع فضایی جمعیت (مطالعه‌ی موردی: استان سیستان و بلوچستان)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان.
بردی آنامرادنژاد، رحیم، (1390)، بررسی تحلیلی سلسله‌مراتب شهری در استان کردستان با استفاده از روش رتبه- اندازه و مدل تعدیلی بهفروز، فصلنامه علمی- پژوهشی جغرافیای انسانی، سال سوم، شماره دوم، صفحات.45-57.
بهفروز، فاطمه (1374). زمینه‌های غالب در جغرافیای انسانی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
پورمحمدی، محمدرضا و دیگران (1388). تحلیل ویژگی‌های نظام شهری منطقه آذربایجان با تأکید بر تأثیرات تمرکز اقتصادی کلان‌شهر تبریز، مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی، شماره 29.
توفیق، فیروز (1376). شبکه شهرها و خدمات، جلد اول: مبانی نظری و ادبیات موجود، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، تهران.
حکمت نیا، حسن و میر نجف موسوی (1385): کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه‌ریزی شهری و ناحیه‌ای، انتشارات علم نوین، چاپ اول، یزد.
داداشپور، مولودی، جمشید (1390). بررسی و تحلیل ساختار سلسله‌مراتب شهری در استان اردبیل، فصلنامه فضای جغرافیایی، سال یازدهم، شماره34، صفحات 131-102.
رضوانی، علی‌اصغر (1373). روابط متقابل شهر و روستا با تأکید بر ایران، انتشارات دانشگاه پیام نور، تهران.
رهنما، محمدرحیم و دیگران (1387). بررسی تطبیقی حاشیه‌نشینی در شهرهای سبزوار، نیشابور، تربت‌حیدریه و گناباد، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره 11
رهنمایی، محمدتقی و ابراهیم پوراحمد (1390). سیر تحولات نخست شهری و نظام شهری منطقه آذربایجان 1335 تا 1385 فصلنامه آمایش سرزمین، سال سوم، شماره پنجم
زیاری، کرامت اله (1384). بررسی سلسله‌مراتب شهری در استان آذربایجان غربی، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان، جلد هجدهم، شماره 1، اصفهان ۰
شیخی، حجت و دیگران (1391)، تحلیلی بر نقش شهرهای میانی در توسعه فضایی کلان منطقه زاگرس، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 94.
عظیمی، ناصر (1381). پویش شهرنشینی و مبانی نظام شهری، نشر نیکا، تهران.
فرید، یدالله (1368). جغرافیا و شهرشناسی، انتشارات دانشگاه تبریز، چاپ اول، تبریز.
فرید، یدا....(1375). جغرافیا و شهرشناسی، چاپ چهارم. تبریز. دانشگاه تبریز.
کاستللو، فرانسیس، ترجمه پرویز پیران و عبدالعلی رضایی، (1368): شهرنشینی در خاورمیانه، نشر نی، تهران.
هوشیار، حسن (1388). ارزیابی سلسله‌مراتبی شهری استان آذربایجان غربی در دوره زمانی 1335 تا 1385: فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی دانشگاه تبریز، سال 14، شماره 30.
Badcock, B. 2002. Making sense of cities (A Geographical Survey), Co Published in the United States of America by Oxford University Press.
UN-habitat (2003). Global Report on Human Settlement, Oxford University Press.