بررسی وضعیت بیابانزایی منطقه روداب سبزوار با استفاده از مدل MICD

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی بیابانزدایی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

2 دانشیار و عضو هیأت علمی گروه مرتع و آبخیزداری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

چکیده

     از مهمترین چالش­های بشر در قرن حاضر در ابعاد گوناگون بیابان­زایی بوده که از آن تحت­عنوان تخریب اراضی نه تنها در مناطق خشک، نیمه­خشک و نیمه­مرطوب بلکه در مناطق مختلف به­ویژه کشورهای در حال توسعه یاد می­شود. مناسب­ترین روش برای بررسی عوامل مؤثر در تخریب اراضی و شدت بیابان­زایی از نظر متخصصان استفاده از مدل­های ارزیابی بیابان می­باشد. روش­های متعددی برای شناسایی مناطق حساس و تهیه نقشه خطر بیابان­زایی وجود دارد که از میان آن­ها روش MICD انتخاب و بر اساس آن نقشه وضعیت فعلی بیابان­زایی برای منطقه روداب سبزوار با وسعت 14/64900 هکتار تهیه شد. در این تحقیق ابتدا بر اساس تلفیق اطلاعات مربوط به نقشه‌های توپوگرافی، زمین­شناسی، تصاویر ماهواره­ای و بازدیدهای صحرایی، منطقه مورد مطالعه به 10 رخساره تفکیک گردید که هر رخساره ژئومورفولوژی به عنوان واحد اصلی ارزیابی بیابانزایی مد نظر گرفته شد؛ سپس در هر کدام از واحدهای همگن بیابانی، ارزش شاخص‌های تعریف شده تکمیل شد و در نهایت با جمع ارزش­های مربوط به هر شاخص و بر پایه جداول مبنا، شدت بیابان­زایی تعیین و نقشه­ مربوط به وضعیت کنونی در هر یک از کاربری­ها ترسیم شد. نتایج نشان داد که منطقه مورد بررسی از نظر وضعیت کنونی بیابانزایی، در دو کلاس متوسط و زیاد قرار گرفت. از کل منطقه مورد مطالعه؛ کلاس زیاد (IV) با مساحت 93/109003 هکتار (77/65 درصد)، بیشترین سطح منطقه و کلاس کم (II) با مساحت 24/10225 هکتار (17/6 درصد) کمترین سطح منطقه را پوشاند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessment of desertification intensity in Roudab Sabzevar area by using MICD Model

نویسندگان [English]

  • Esmaeil Silakhori 1
  • Ghorban VahabZadeh 2
1 PhD Student of Combating Desertification, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran.
2 Assistant Professor of watershed and Rangeland Management Department, Sari University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Sari, Iran
چکیده [English]

Abstract
Desertification as a great problems affect most of the countries in the world especially developing countries. Desertification phenomenon that occurs in arid, semi-arid and semi-wet regions will reduce the land potential. For evaluation and mapping of desertification many researches have been conducted leading to regional and local models. From among the many methods of identification of areas susceptible to desertification the Modified Iranian Classification of Desertification (MICD) was chosen. Based upon MICD the map for the present status of desertification for Roudab Sabzevar area with an area of 64900.14 ha was prepared. In this research, at first by combining information from topographic and geologic maps, satellite images and field survey, the area was divided into 10 geomorphological facies, each of which was considered as the main unit for evaluation of desertification. That, through it the working units of this region were prepared as the base map for evaluating to consider the factors and indices by geomorphology method. Also, in order to prepare the desertification intensity condition of this region, the desertification intensity of various applications was determined and relative plans to current desertification of each land use were prepared after evaluating wind erosion indices and accumulating their scores for each working unit based on reference tables. The results indicate that the studied region is divided into the two following classes: 1- high desertification intensity class, of 10900.93 ha (% 65.77) area. 2- low desertification intensity class, with an expansion of 10255.24 ha (%6.17) area.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Roudab Sabzevar area
  • Desertification
  • MICD Model
احمدی، حسن [...و دیگران](1383). گزارش نهایی طرح تدوین شرح خدمات جامع و متدولوژی تعیین معیارها و شاخص‌های بیابان‌زایی در ایران، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران.
اختصاصی، محمدرضا؛ و سپهر، عادل (1390). روش­ها و مدل­های ارزیابی و تهیه نقشه بیابان‌زایی. یزد: انتشارات دانشگاه یزد، 286 ص.
امیدوار، کمال. و نکونام، زری (1390). کاربرد گلباد و گل­غبار در تحلیل پدیده­ی گردوخاک و تعیین رژیم فصلی بادهای همراه با این پدیده (مطالعه­ی موردی: شهر سبزوار)، پژوهش­های جغرافیای طبیعی، شماره 76، صص 104-85.
بیرودیان، نادر (1380). اصول مدیریت مناطق بیابانی. گرگان: انتشارات رشد، 205 ص.
حسینی، سیدمحمود؛ اختصاصی، محمدرضا؛ شهریاری، علیرضا؛ و شفیعی، حامد (1389). بررسی وضعیت بالفعل و بالقوه بیابانزایی با تأکید بر معیار فرسایش بادی به روش MICD (بررسی موردی: منطقه نیاتک سیستان)، نشریه مرتع و آبخیزداری، مجله منابع طبیعی ایران، دوره 63، شماره 2، صص: 181 – 165.
زهتابیان، غلامرضا؛ احمدی، حسن؛ اختصاصی، محمدرضا؛ و خسروی، حسن (1382). واسنجی مدل مدالوس به منظور ارائه یک مدل منطقه‌ای برآورد شدت بیابان زایی در منطقه کاشان، نشریه دانشکده منابع طبیعی، جلد 60، شماره 2، صص: 727-744.
زهتابیان، غلامرضا؛ و رفیعی امام، عمار (1382). ESAs روشی جدید برای ارزیابی و تهیه نقشه حساسیت مناطق به بیابانزایی، بیابان، جلد 8، شماره 1، صص: 126-120.
شهریاری، علیرضا؛ حسینی، سیدمحمود؛ اختصاصی، محمدرضا؛ و فخیره، اکبر (1389). ارزیابی تخریب سرزمین در منطقه سیستان با تأکید بر فرسایش بادی، جغرافیا و توسعه، شماره 20، ص: 36-21.
طباطبائی­زاده، منیرالسادات (1389). مقایسه پتانسیل شدت بیابان­زایی به دو روش IMDPA و MICD با تأکید بر معیار فرسایش بادی (مطالعه موردی: دشت فخرآباد مهریز). پایان­نامه کارشناسی ارشد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران.
فیض­نیا، سادات؛ گویا، علینقی؛ احمدی، حسن؛ و آذرنیوند، حسین (1380). بررسی عوامل بیابانزایی دشت حسین­آباد میش-مست قم، بیابان، جلد 6، شماره 2، صص: 14-2.
محمدقاسمی، سیلوانا (1385). بررسی معیارها و شاخص‌های بیابانزایی با تکیه بر آب و خاک جهت ارزیابی و تهیه نقشه بیابانزایی (مطالعه موردی: منطقه زابل). پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مهندسی بیابانزدایی. دانشکده منابع طبیعی. دانشگاه تهران.
مشهدی، ناصر (1386). مطالعه فرآیندهای فرسایش بادی بر اساس رخساره‌های ژئومورفولوژی (منطقه برداشت و حمل- مطالعه موردی: خارتوران)، رساله برای دریافت درجه دکتری در رشته آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، 268 ص.
هاشمی، زهره؛ پهلوانروی، احمد؛ مقدم‌نیا، علیرضا؛ جوادی، محمدرضا؛ و میری، عباس (1390). ارزیابی وضعیت فعلی بیابان‌زایی منطقه زهک سیستان با تأکید بر معیار فرسایش آبی، پژوهش‌های آبخیزداری، شماره 91، ص: 79-60.
Adger, W. N., Benjaminsen, T. A., Brown, K., & Svarstad, H. (2000). Advancing a political ecology of global environmental discourse. London: Centre of Social and Economic research on the global Environment, University of East Anglia.
Ahmadi, H., Abrisham, E., Zehtabian, G.R., and Amiraslani, F. (2006). The comparison of ICD and MICD models for assessment of desertification in a desertified pilot region, Iran, 14th International Soil Conservation Organization Conference. Water Management and Soil Conservation in Semi-Arid Environments. Marrakech, Morocco, May 14-19, 2006.
Chasek, P., Safriel, U., Shikongo, S., & Fuhrman, V.F. (2014). Operationalizing Zero Net Land Degradation: The next stage in international efforts to combat desertification? Journal of Arid Environments., 112 (A): 5-13.
Reynolds, J. F., Smith, D. M. S., Lambin, E. F., Turner, B. L., Mortimore, M., Batterbury, S. P. J., Downing, T.H., Dowlatabadi, H., Fernández, R.J., Herrick, J.E., Huber-Sannwald, E., Jiang, H., Leemans, R., Lynam, T., T. Maestre, F., Ayarza, M., Walker, B. (2007) Global desertification: Building a science for dryland development. Science, 316 (5826): 847–851.
United Nations, (2012) The Future We Want. Document A/CONF.216/L.1. (19 June). http://sustainabledevelopment.un.org/futurewewant.html (accessed 17.12.13.).
Wessels, K. J., van den Bergh, F.& Scholes, R. J. (2012) Limits to detectability of land degradation by trend analysis of vegetation index data. Remote Sensing of Environment, 125: 10–22.
Zhao, H. L. (2012) Desert Ecology. China Science Press, Beijing.
Zhao, H.L., Li, J., Liu, R., Zhou, R., Qu, H. & Pan, Ch., (2014) Effects of desertification on temporal and spatial distribution of soil macro-arthropods in Horqin sandy grassland, Inner Mongolia, Geoderma 223–225: 62–67.
Zhu, Z.D., Chen, G.T., 1994. Sandy Desertification in China. Science Press, Beijing.