تحلیل موانع همگرایی ایران با کشورهای پیرامونی درقرن بیست و یکم و ارائه‌ی یک برنامه‌ی استراتژیک با استفاده از تکنیک SWOT و MCDM

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای جغرافیای سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

2 دانشیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

3 استاد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

چکیده

   در قرن بیست و یکم، یکی از ملزومات ورود کشورها به جریان جهانی شدن و برقراری صلح پایدار منطقه‌ای و جهانی، همگرایی است. با توجه به برخی موانع موجود در رابطه با همگرایی ایران با کشورهای پیرامونی، لزوم امکان سنجی و طراحی استراتژی‌های مناسب در خصوص ایجاد زمینه‌های همگرایی، بادرنظر گرفتن واقعیات زمانی، ضروری به نظر می‌رسد. بنابراین، تحقیق حاضر، با روش ترکیبی (توصیفی-تحلیلی و پیمایشی) و روش حل مسائل از نوع تصمیم‌گیری چند معیاره در پی پاسخ به این سؤال است که با توجه به شرایط منطقه‌ای و بین‌المللی در قرن بیست و یکم، مناسب ترین استراتژی‌ها بر حسب اولویت جهت افزایش نقش ایران در ایجاد همگرایی باکشورهای پیرامونی کدامند؟ در این راستا با بهره‌گیری از مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی و استفاده از تکنیک SWOT، 4 نقطه‌ی قوت، 4 نقطه‌ی ضعف، 5 فرصت و 3 تهدیدعمده در خصوص همگرایی ایران باکلیه‌ی کشورهای پیرامونی شناسایی و 8 استراتژی کاربردی تدوین گردیده و در نهایت، این استراتژی‌ها با استفاده از روش MCDM از طریق پرسشنامه و مصاحبه، الویت‌بندی شدند. نتایج حاصله از پرسشنامه مقایسات زوجی نشان می‌دهد که استراتژی "ایجاد پیوندهای ژئواکونومیک" در رتبه‌ی اول و سایر استراتژی‌ها در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of barriers of convergence of Iran with periphery countries in 21 st century and peresentation a new strategic plan by S W O T and MCDM Techniqs

نویسندگان [English]

  • Shahryar nosrati 1
  • Mohammad Akhbari 2
  • Rahim sarvar 3
1 Ph.D. student in Political Geography, Islamic Azad University, Science & Research Branch, Tehran, Iran
2 Associate Prof. of Political Geography, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Tehran, Iran
3 Professor of Urban planning, Islamic Azad University, Science & Research Branch, Tehran, Iran
چکیده [English]

Abstract
   In the 21st century, convergence is one of the requirements of the countries' globalization and establishment of global and regional lasting peace. Due to some barriers related to the convergence of Iran with Central Asian Countries and the Caucasus, including periphery countries, it is necessary to study and design suitable strategies about the establishment of convergence. Therefore, using the mixed method (descriptive-analytical and survey methods) and multiple criteria decision making technique, the purpose of the present research is to answer the question that which strategies are the best strategies to improve Iran's role in its convergence with periphery countries according to the regional and international conditions in the 21st century. For this purpose and for presenting an applied strategic model using library and field studies and SWOT technique, 4 strengths, 4 weaknesses, 5 opportunities and 3 threats of Iran's convergence with periphery countries were identified and 8 applied strategies were formulated and the strategies finally were prioritized using MCDM technique through questionnaire and interviews. The results of the questionnaire of the pairwise comparisons show that the strategy "establishment of geo-economic links" has the first rank, followed by other strategies.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Convergence
  • strategy
  • Iran
  • SWOT
  • MCDM
ابراهیم زاده، عیسی والهام ایزدفر(1388)تحلیلی برمکانیابی فرودگاه بین‌المللی شهید بهشتی اصفهان بااستفاده ازالگوی راهبردی SWOT، فصلنامه علمی – پژوهشی جغرافیا وتوسعه ناحیه‌ای، شماره 13
اتوتایل، ژئاروید وسیمون دالبی وپاول روتلج(1387)اندیشه‌های ژئوپلیتیک درقرن بیستم، انتشارات دفترمطالعات سیاسی وبین‌المللی وزارت امورخارجه، چاپ دوم
احمدی، سیدعباس(1390)ایران، انقلاب اسلامی وژئوپلیتیک شیعه، موسسه مطالعات اندیشه سازان نور، تهران
احمدی دهکاء، فریبرز ورقیه محمد سلیمی(1392)هیدروپلیتیک وتأثیر آن درچشم انداز روابط کشورهای حوزه جنوب غرب آسیا(مطالعه موردی: رودخانه هیرمند)، اولین همایش ملی ژئوپلیتیک جنوب غرب آسیا، 18مهر، دانشگاه پیام نور طالقان
اخباری، محمد ومحمدحسن نامی(1389)جغرافیای مرزباتأکید برمرزهای ایران، انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، چاپ دوم
اکبرپور، محمد واصغر عابدینی(1388)نقش ایران وعربستان درتأمین ثبات وامنیت منطقه خلیج فارس، مجموعه مقالات همایش ملی جایگاه خلیج فارس درتحولات استراتژیک جهان، انتشارات گیتاشناسی، صص 260-276
امامی خویی، ارسطو(1377)صادرات وبخش صنعت درایران، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 130-129
پیشگاهی فرد، زهرا(1384)مقدمه‌ای برجغرافیای سیاسی دریاها با تأکید بر آب‌های ایران، انتشارات دانشگاه تهران
پیشگاهی فرد، زهرا ومحمدعلی رحمانی(1390)قلمروخواهی ایران و آمریکا درخاورمیانه، انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران
پیشگاهی فرد، زهرا وطهمورث حیدری موصلو وحسین بقایی(1392) چالش‌های پیش روی ایران در منطقه خلیج فارسٍ؛بعدازحمله آمریکا به عراق (ازسال2003تا 2013)، مجموعه مقالات اولین همایش ملی ژئوپلیتیک جنوب غرب آسیا، 18مهر، دانشگاه پیام نور طالقان
توآل، فرانسوا(1379)ژئوپلیتیک شیعه، ترجمه علیرضا قاسم آقا، نشر آمن
حافظ نیا، محمدرضا(1390)اصول ومفاهیم ژئوپلیتیک، انتشارات پاپلی (وابسته به پژوهشکده امیرکبیر جهان)، مشهد
حافظ نیا، محمدرضا(1387)جغرافیای سیاسی ایران، انتشارات سمت، تهران
حشمت زاده، محمدباقر(1387)تأثیرانقلاب اسلامی ایران برکشورهای اسلامی، انتشارات سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ واندیشه
دوئرتی، جیمز ورابرت فالتزگراف(1376)نظریه‌های متعارض در روابط بین الملل، جلداول، ترجمه علیرضا طیب و وحید بزرگی، تهران، انتشارات قومس
رضایی، حسین و فاطمه ابهر(1392)بررسی روابط ایران وترکیه، همگرایی منطقه‌ای درخلال سال‌های(2010-2002)، مجموعه مقالات اولین همایش ملی ژئوپلیتیک جنوب غرب آسیا، 18مهر، دانشگاه پیام نورطالقان
رمضانی لشکریانی، صادق(1389)نقش ژئوپلیتیک جزایر خلیج فارس در تأمین امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیای سیاسی، دانشگاه آزاداسلامی واحدرشت
روحی دهبنه، مجید(1391)تبیین سازه انگارانه ازعلل واگرایی ایران وشورای همکاری خلیج فارس، فصلنامه روابط خارجی، سال چهاردهم، شماره 1، صص112-79
روشندل، جلیل(1377)پیمان امنیتی، نظامی ترکیه واسرائیل، فصلنامه خاورمیانه، شماره 14، صص 131-117
زرقانی، سید ‌هادی وراحله احمدی وسیده زهرا موسوی(1389)مقایسه تطبیقی فعالیت‌های اقتصادی ایران وترکیه درآسیای مرکزی، مجموعه مقالات دومین همایش بازنگری روابط ایران وکشورهای آسیای مرکزی، 4و5 آبان، دانشگاه فردوسی مشهد، صص 176-154
سیدنورانی، محمدرضا(1381)جهانی شدن ومحیط زیست، تهران، اطلاعات سیاسی-اقتصادی، 186-183
سیف زاده، سیدحسین(1376)نظریه پردازی در روابط بین الملل-مبانی وقالب‌های فکری، انتشارات سمت، تهران
سیمبر، رضا(1388)ایران ومنطقه گرایی درآسیای جنوب غربی: راهبردهاوراهکارهادرسیاست خارجی ایران، دوفصلنامه تخصصی پژوهش سیاست نظری، شماره پنجم، صص 128-113
سهل آبادی، محمدحسین ومحسن سهل آبادی(1383)دانستنی‌های انتظامی- اجتماعی، تهران، انتشارات معاونت اجتماعی ناجا، چاپ دوم
شکوری، چنگیز(1391)اقوام قفقازجنوبی ونقش آن‌ها درهمگرایی و واگرایی منطقه‌ای، مجموعه مقالات پنجمین کنگره انجمن ژئوپلیتیک ایران؛قابلیت‌ها وظرفیت‌های کاربردی جغرافیای سیاسی، 3و4 خرداد، رشت، صص 65-50
عالی، عبدالقاعد وکامل جمشیدزاده(1391)تحلیل ژئوپلیتیکی قومیت در ایران (مطالعه موردی:استان ایلام)، مجموعه مقالات پنجمین کنگره انجمن ژئوپلیتیک ایران؛قابلیت‌ها وظرفیت‌های کاربردی جغرافیای سیاسی، 3و4 خرداد، رشت، صص162-151
عزتی، عزت الله(1388)جغرافیای استراتژیک ایران، انتشارات سازمان جغرافیایی نیرو‌های مسلح، تهران، جلداول
عزتی، عزت الله(1389)جغرافیای استراتژیک ایران، انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، جلد دوم
عزتی، عزت الله(1384)تحلیلی برژئوپلیتیک ایران وعراق، انتشارات وزارت امور خارجه، دفتر مطالعات سیاسی وبین‌المللی، تهران، چاپ دوم
علیزاده، عمران(1385)تأثیر عوامل ژئوپلیتیکی برهمگرایی‌های منطقه‌ای بامحوریت جمهوری اسلامی ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیای سیاسی، دانشگاه آزاداسلامی واحد رشت
فولر، گراهام(1373)قبله عالم، ژئوپلیتیک ایران، ترجمه عباس مخبر، تهران، نشرمرکز
قبادزاده، ناصر(1383)خزر، رژیم حقوقی ومواضع کشورهای ساحلی ونقش آمریکا درمنطقه درگفتگو با کارشناسان، تهران: انتشارات دفتر مطالعات سیاسی وبین‌المللی وزارت امورخارجه
کریمی پور، یدالله(1379)مقدمه‌ای برایران وهمسایگان، تهران، جهاد دانشگاهی دانشگاه تربیت معلم تهران
کولایی، الهه(1379)اکو وهمگرایی منطقه‌ای، انتشارات مرکز پژوهش‌های علمی ومطالعات استراتژیک خاورمیانه، تهران
مجتهدزاده، پیروز(1391)جغرافیای سیاسی وسیاست جغرافیایی، انتشارات سمت، تهران
محمدی، منوچهر(1385)بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی، تهران
محرابی، علیرضاوامیرعلی عابدینی(1392)همگرایی ژئوپلیتیک آسیای مرکزی وجنوب غرب آسیا(تأکید برساخت سازه ژئوپلیتیک جدید بامحوریت ایران)مجموعه مقالات اولین همایش ملی ژئوپلیتیک جنوب غرب آسیا، 18 مهر، دانشگاه پیام نور طالقان
مصلی نژاد، عباس(1391)پیامدهای بی ثباتی امنیتی برموازنه قدرت در خاورمیانه، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال هشتم، شماره سوم
موسسه فرهنگی مطالعات وتحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر(1386) مرزهای ایران، تهران، تدوین وانتشار:موسسه فرهنگی مطالعات وتحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر
نصرتی، شهریار(1391)نقش کشورهای مسلمان حوزه مدیترانه درگسترش علایق منطقه‌ای ج. ا. ایران(مطالعه موردی:لبنان)، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته جغرافیای سیاسی، دانشگاه آزاداسلامی واحد رشت
نورانی، عسگر(1392)همگرایی ایران ومصر درخاورمیانه جدید، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته جغرافیای سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت
هرزیک، ادموند(1375)ایران وحوزه‌ی جنوبی شوروی سابق، ترجمه کاملیا احتشام، تهران، دفترمطالعات سیاسی وبین‌المللی وزارت امور خارجه
هرسیج، حسین(1388)ژئوپلیتیک قدرت نرم ایران، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال چهارم، شماره 2، صص 269-225
واعظ، نفیسه وبهروز وزیری(1391)بررسی تأثیر عامل ژئوپلیتیک انرژی برروابط ایران وترکیه بعداز حادثه 11 سپتامبر، مجموعه مقالات پنجمین کنگره انجمن ژئوپلیتیک ایران:قابلیت‌ها وظرفیت‌های کاربردی جغرافیای سیاسی، 3و4 خرداد، رشت، صص 135-119
واعظی، محمود(1379)میانجی گری درآسیای مرکزی، تهران، انتشارات وزارت امور خارجه
Altamini, Naser(2012)China-Saudi Arabia Relations, June,The Middle East and PersianGulf study group.
Andersen, Lars Erslev(2007)Postscript after Lebanon, A new Cold War in the Middle East, in Andersen: Inocence Lost. Islamism and the battle over values and World order, odense university press of southern Denmark.
Brzeinski, Zbigniew(1997)Differented Containment, foreign affairs, vol;76
Chen, Chen-Tung (2000), Extensions of the TOPSIS for group decision-making under fuzzy environment. Fuzzy Sets and Systems, Vol. 114, PP. 1-9
Cotori, Louis and Steven Spiegel(1970)The International politics of Region: A comparative Approach,New jersey: prentice Hall.
Dennis,David. J & Yusof Zainal Aznam(2003)Developing Indicators of ASEAN Integration-A preliminary survey for Roadmap,Metropolitian Books press.
Delen, D. , Turkyilmaz, A. , Torlak, G. , Uysal, O. , Ozteki, A. , Sevkl, M. (2012), Development of a fuzzy ANP based SWOT analysis for the airline industry in Turkey, Expert Systems with Applications, Vol. 39, PP. 14–24.
Hale,William(2006)Christian democracy and akp:parallels and contrasts. edited by: Ali carkoglu and barry rubin. London-New York. routledge, Taylor and francis group.
IhsanYu¨ksel, MetinDagdeviren(2007) "Using the analytic network process (ANP) in a SWOT analysis-A case study for a textile firm". Information Sciences, Vol. 20, pp. 47-62
Naji,Saeid & Jayum Jawan. A(2013)Geopolitics of the Islam World leadership, Transscience,vol 4,Issue,PP 1-12
Perthes,Volker(2010)Turkish foreign policy in the Middle East: An outsider perspective. Insight Turkey.
Walt,Stephen(1987)The origins of Alliances,Ithaca:cornel university press.