تحلیل سطح برخورداری شهرهای میلیونی ایران بر اساس توسعه پایدار با تأکید بر شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شهرسازی، واحد دبی، دانشگاه آزاد اسلامی، دبی، امارات متحده عربی

2 استاد برنامه‌ریزی شهرى و منطقه‌اى، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 استاد شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

شهرنشینی در ایران بسیار رشد داشته به نحوی که شهرهای ایران از نظر وسعت و نیز جمعیت قابل قیاس با گذشته نیستند به طوری که در سال 1395 ایران دارای 10 شهر با جمعیت میلیونی است. با این وجود بحران‌های اقتصادی و اجتماعی شهری و نیز مقابله ناکارآمد با این بحران‌ها نشان می‌دهد که شهرهای میلیونی ایران با توسعه پایدار شهری فاصله بسیار دارند. هدف این مقاله تحلیل سطح برخورداری شهرهای میلیونی ایران از توسعه پایدار با تأکید بر شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی است. سؤال اصلی مقاله این است که برخورداری شهرهای میلیونی ایران از شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی توسعه پایدار در چه سطحی قرار دارد؟ علاوه بر این سؤال اصلی سؤالات فرعی دیگری نیز در این مقاله مطرح می‌شود از جمله اینکه توسعه پایدار چیست و دارای چه تاریخچه و ابعادی است؟ نتایج این مقاله نشان می‌دهد که برنامه‌ریزی منطقه‌ای با هدف توسعه و کاهش نابرابری از موضوع‌های مهم در کشورهای در حال توسعه محسوب می‌شود. لازمه این برنامه‌ریزی‌های منطقه‌ای شناسایی جایگاه مناطق نسبت به یکدیگر از لحاظ توسعه است. مفهوم توسعه نیز علاوه بر رشد در همه جهات، توزیع متعادل را نیز در بر می‌گیرد. توزیع متعادل امکانات و خدمات، گامی در جهت از بین بردن تفاوت‌های ناحیه‌ای و پراکندگی متناسب جمعیت در سطح منطقه است. این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی-توسعه‌ای است و با استفاده از رویکرد ترکیبی (کمی و کیفی) و نیز روش توصیفی-تحلیلی اقدام به شناسایی شاخص‌ها و نیز وضعیت کنونی شهرهای میلیونی ایران از نظر شاخص‌های توسعه پایدار می‌نماید. داده‌ها و اطلاعات مورد نیاز این تحقیق از طریق سالنامه‌های آماری کشوری و استانی و مرکز آمار کشور در سال 1395 تهیه شده است. برای تحلیل اطلاعات نیز از تکنیک‌های تحلیل عاملی و نرم افزارهای SPSS و اکسل استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the enjoyment level of Iran's millions cities based on sustainable development with an emphasis on economic and social indicators

نویسندگان [English]

  • Seyyed Amirhossein Monajem Zadeh 1
  • Keramatallah Ziari 2
  • Hamidreza Majedi 3
1 Student of Urban Planning, Dubai University, Islamic Azad University, Dubai, UAE
2 Professor of Urban and Regional Planning, University of Tehran, Tehran, Iran
3 Urban Planning Professor, Department of Science and Research, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Abstract
Urbanization in Iran has grown significantly and Iranian cities in terms of size and population not comparable with the past so that in 1395 Iran has 10 cities with a population of millions. However, the economic and social crisis of the city as well as inefficient confront with these crises shows that Iranian millions cities are far away from sustainableurban development.The purpose of this paper is to analyze the enjoyment level of of Iran's cities millions of sustainable development with an emphasis on economic and social indicators.The main question of this article is that what is level of Iran's Millions Cities Enjoyment from economic and Social Sustainable development Indicators? In addition to the main question, other sub-questions are also raised in this article, including what is sustainable development and has what history and dimensions? The results of this article show that regional planning aimed at the development and reduction of inequality is one of the most important issues in developing countries. The need for this regional planning is identify the status of areas relative to each other in terms of development. The concept of development, in addition to growth in all respects, Includes balanced distribution.The balanced distribution of facilities and services is a step towards eliminating regional disparities and proportionate population dispersion across the region. This research is a type of applied-development research and using from combined approach (quantitative and qualitative) as well as descriptive-analytical method will act to identification of indicators and also the current situation of millions of Iran's cities In terms of sustainable development indicators. Required data and information for this research provided through national and provincial statistical registers and Statistics Center in 2016. For information analysis Also Used from Factor Analysis Techniques and SPSS and Excel Software.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Sustainable Development
  • Economic Indicator
  • Social Indicator
  • Million Cities
  • Iran
احدنژاد روشتی، محسن، نوروزی، محمدجواد، قادری، ایوب، چراغی، مهدی­(1391)، تحلیلی بر سطح توسعه یافتگی شهرستان‌های استان کردستان با استفاده تطبیقی از تکینک‌های PROMETHEE و SAW، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال دوم، شماره مسلسل چهارم، تابستان 1391.
امانپور سعید، هادی علیزاده، صفیه دامن باغ­(1392)، ارزیابی میزان توسعه یافتگی شهرستان‌های استان کرمانشاه از لحاظ برخورداری از شاخص‌های خدمات شهری، فصل‌نامه جغرافیایی آمایش محیط، سال: ششم دوره: ششم شماره مجله:23، ص 105- 126.
امین منصور، جواد (1391)، از ریو تا ریو + 20: بررسی مذاکرات و نتایج کنفرانس توسعه پایدار ملل متحد، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و ششم - شماره 2
آهنگری، عبدالمجید و مسعود سعادت مهر­(­1386)، مطالعه تطبیقی سطح توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان لرستان به تفکیک بخش‌های اقتصادی و اجتماعی، مجله دانش و توسعه، شماره 21
جیروند، عبدالله (­1375)، توسعه اقتصادی، مجموعه مقالات، تهران: انتشارات نور حکمت.
حاتمی نژاد، حسین و طاهر ابوبکری و افسانه احمدی و فرشته نایب زاده­(­1390). سنجش درجه توسعه‌یافتگی صنعتی در مناطق مرزی ایران، مطالعه موردی: شمال غرب کشور، شهرستان‌های جنوبی استان آذربایجان غربی، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال دوم، شماره ششم، صص 18-1.
حسین زاده دلیر، کریم (1385)، برنامه‌ریزی ناحیه‌ای، تهران: انتشارات سمت.
حیدری، بهرام­1383)، سنجش درجه توسعه یافتگی دهستان‌های شهرستان آمل به منظور اولویت‌های توسعه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا، دانشگاه اصفهان.
رزمی، جعفر، رضایزدی، سارا، انوری، منا (1387)، معرفی شاخص‌های ارزیابی و برسی روند توسعه پایدار شهری در کلان شهر تهران، فرایند مدیریت و توسعه، شماره 67، بهار 1387.
زاهدی، شمس السادات و غلامعلی نجفی (1385)، بسط مفهومی توسعه پایدار، فصلنامه مدرس علوم انسانی، شماره 49
زیاری، کرامت ا...(­1383)، برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری، چاپ اول، دانشگاه یزد.
زیاری، کرامت الله و اسحاق جلالیان (1387)، مقایسه شهرستان‌های استان فارس بر اساس شاخص‌های توسعه 1355-1375، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 11، صص 96-77.
سلیمان پور، هادی (1383)، تعامل ساز و کارهای بین المللی زیست محیطی و توسعه‌ای با اولویت‌های ملی، فصلنامه سیاست خارجی، سال هجدهم - شماره 1
سینگ، گوردیپ (1384)، جنبه‌های حقوقی توسعه پایدار، فصلنامه عدالت آرا، شماره 1
ضرابی، اصغر، شاهیوندی، احمد (1389)، تحلیلی بر پراکندگی شاخص‌های توسعه اقتصادی در استان‌های ایران، مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 21، شماره پیاپی 38، شماره 2، تابستان 1389.
طالبی، هوشنگ و علی زنگی آبادی (­1380)، تحلیل شاخص‌ها و تعیین عوامل مؤثر در توسعه انسانی شهرهای بزرگ کشور، فصلنامه‌ی تحقیقات جغرافیایی، شماره 60، مشهد، صص 142-124.
عمادی، محمدحسین (­1376)، نقدی بر مقاله مدل در حال پیدایش توسعه روستایی. روستا و توسعه، 1.
عمادی، محمد حسین (1376)، کارآفرینی در روستا، نشریه جهاد، سال 22، صص 16
فنی، زهره (1383)، شهرهای کوچک رویکردی دیگر در توسعه منطقه‌ای، تهران، سازمان شهرداری‌های کشور.
قره باغیان، مرتضی (1375)، اقتصاد رشد و توسعه، تهران: انتشارات نشر نی، چاپ دوم.
کلاین، پل (­1381)، راهنمای آسان تحلیل عاملی، ترجمه محمدولی علیئی و سید محمد میرسندسی، تهران: انتشارات دانشگاه امام حسین.
لطفی، غلامرضا (1388)، نیم نگاهی به برنامه‌ریزی منطقه‌ای در ایران و جهان، کتاب ماه علوم اجتماعی، شماره 20، صص 22-20.
مختاری ملک‌آبادی، رضا، مرصوصی، نفیسه، حسینی، سیدعلی، غلامی، محمد­(1393)، سنجش و ارزیابی شاخص‌های پایداری اجتماعی- فرهنگی در شهرهای استخراجی (مطالعه موردی: شهر استخراجی عسلویه)، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال پنجم، شماره 19، زمستان 1393، صص 110-91.
مشفق، محمود (۱۳۸۱)، برآورد شاخص‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی مناطق روستایی استان‌های ایران و بررسی تأثیر آن‌ها بر مهاجرت‌های روستایی در دهه 75-1365، نخستین همایش انجمن جمعیت‌شناسی ایران، تهران، انجمن جمعیت‌شناسی ایران، http://www.civilica.com/Paper-PSRC01-PSRC01_012.html
ملکی، کیمیا و مهنوش محمودی و منا رحمانی و یاسمن مهرابی حصاری (1393)، بررسی عوامل مؤثر در توسعه محله‌ای پایدار در کلان شهر اراک مطالعه موردی محله ملک، اولین همایش ملی زیست بوم پایدار و توسعه، اراک، شبکه محیط زیست استان مرکزی، اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی اراک.
منفردیان سروستانی، محسن (­1386). رتبه‌بندی مناطق مختلف شهری شهر شیراز از لحاظ درجه توسعه یافتگی، پایان نامه کارشناسی ارشد گروه اقتصاد، دانشگاه اصفهان.
مهاجرانی، مصطفی (1370)، گزارشی از کنفرانس جهانی محیط زیست و توسعه از 3 تا 14 جون 1992، فصلنامه محیط شناسی، دوره شانزدهم - شماره 16
نصیری، حسین­(1379). چشم انداز توسعه پایدار، جهان سوم، انتشارات فرهنگ و اندیشه.
نوا بخش، مهرداد و سید رحمان اقبالی (1386)، توسعه پایدار شهری: مروری بر مفاهیم، روندها و رویدادها، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، شماره 13
Bang.J.et al (2009), Analyzing on the selecting behavior of mining cities, industrial transition based on the view point of sustainable development: a perspective of evolution ary game, Procodia Eearth and Planterary Science1, pp.1647-1653.
Jilcha, K. Kitaw, D. & Beshah, B. (2016). Workplace innovation influence on occupational safety and health. African Journal of Science, Technology, Innovation and Development, 8(1), 33-42.
Patlins, A. (2017). Improvement of Sustainability Definition Facilitating Sustainable Development of Public Transport System. Procedia Engineering, 192, 659-664.
Van Cattenburch, I. H. C. (2017). The Globe Sustained: Shakespeare’s allegory for sustainable development. Futures, 87, 24-36.
Slater, S. 2015, An Analysis of the UN 2030 Sustainable Development Agenda, See at: www.familywatchinternational.org/fwi/documents/SDG_Analysis1_22_16_000.pdf
www.thewonderment.com
https://www.amar.org.ir
Euromonitor International, 2016: Iran in 2030: The Future Demographic