بررسی و تحلیل نقش دولت در دگرگونی نظام توسعه منطقه‌ای ایران پس از دهه 60 ﻫ.ش (با بهره گیری از تکنیک TOPSIS جهت رتبه بندی استانها)

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، دانشگاه آزاداسلامی، تهران ایران

چکیده

دولت‌ها به عنوان عالی‌ترین مرجع قدرت و قانون گذاری از عوامل اصلی توسعه منطقه‌ای محسوب می‌گردند. سوابق تحقیق گویای عدم تعادل نظام منطقه‌ای کشور به عنوان مساله اصلی تحقیق از یک سو و نقش دولت به صورت عام و دولت‌های پس از انقلاب به صورت خاص در توسعه منطقه‌ای به عنوان متغیر اصلی از سوی دیگر حائز اهمیت است. روش تحقیق این مقاله توصیفی – تحلیلی است. روش گردآوری اطلاعات بصورت اسنادی است. در این مقاله از یک سو به تبیین ماهیت و سازوکارهای دولت در توسعه منطقه‌ای کشور پس از انقلاب پرداخته شده و از سوی دیگر با 25 شاخص اقتصادی – زیربنایی و اجتماعی با استفاده از مدل تاپسیس و روش آنتروپی شانون به رتبه بندی استان‌های کشور در دهه‌های 70 و 90 ﻫ.ﺵ اقدام شد. نتایج نشان می‌دهد با حفظ ماهیت دولت گرایی دهه اول انقلاب، علی رغم عدم تعادل شدید منطقه‌ای، به دلیل خط مشی نئوکلاسیکی برنامه اتخاذ شده تعدیل ساختاری، کمترین اقدامات توسعه منطقه‌ای در دوره دولت سازندگی صورت گرفت و اقدامات توسعه منطقه‌ای دولت دوره اصلاحات با تشدید دولت گرایی و تمرکزگرایی در دوره دولت نهم و دهم کم رنگ‌تر شد. از این رو ضرورت به تعادل کشاندن نظام نامتوازن منطقه‌ای ایران با افزایش بیش از 31 برابری وزن توسعه استان اول (تهران) با استان آخر (کردستان)، نیازمند تحول در ساخت و کارکرد دولت مبتنی بر الگوی حکمروایی خوب (مهم‌ترین راهبرد) در سطح ملی و منطقه‌ای می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Survey of Government Role in Regional Development Evolutions of Iran after decade of 90S (by using of TOPSIS Technique for Provinces Ranking)

نویسندگان [English]

  • Shahrooz Vosoghi Long 1
  • Rahem Sarvar 2
  • Parvaneh Zivyar 3
1 Ph.D. of Geography & Urban Planning, Science & Research Branch,Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Professor of Geography & Urban Planning, Science & Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Associate Prof. Dept. of Geography & Urban Planning, Yadegare Imam (Rah) Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Abstract
Governments as upmost authority and legislative of basic factor are regional development. The researcher past displaced regional system imbalance in Iran as basic problem and in the meantime Iran government role as main conversional was included in regional development. The search method this paper is descriptive – analytical. The data cumulation method is documental. In beginning Iran government role specify in regional development after Islamic revolution, then with detaes 25 indicators of economic – social to models antropy shnon and topsis rank province of Iran in decades 90s and 2010s. Great government nature (governmentalism) retained in first decade of the revolution, notwithstanding, performance of Structural adjustment program in decades 90s. in spite of regional heavy imbalance in this decade, least regional development proceeding for the reason that neoclassic nature of Structural adjustment accomplished in sazandegi state period. Regional development proceeding in reformation state period with governmentalism and centralized become less effect in ninth and tenth state period. Therefore necessity of equilibrate of Iran regional unbalanced system with addition 31 degrees of weight development of Tehran (first province) then Kurdistan(end province) is needed evolution in government structure and function based good government pattern as basic strategy in national and regional level.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Government
  • Iran
  • Regional development
  • Topsis
ادل، ماتیو (1380). اقتصاد سیاسی شهری و منطقه‌ای. ترجمه فریبرز رئیس دانا، چاپ نخست. تهران: انتشارات قطره.
اسپندی، فتح اله (1378). روند عدم تمرکز در برنامه توسعه کشور (بعد از انقلاب). اراک: انتشارات سازمان برنامه و بودجه استان مرکزی.
خوشکلام خسروشاهی، پرویز (1377). آثار تمرکززدایی از ساختار مدیریت بخش عمومی در ایران بر سطح رفاه جامعه با تاکید بر ابعاد اقتصادی. تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه استان تهران.
دادگر، یداله (1383). تاریخ تحولات اندیشه اقتصادی (آزمونی مجدد). قم: انتشارات دانشگاه مفید.
دفتر بودجه منطقه‌ای (1388). گزیده آمار و شاخص‌های مقایسه‌ای استان‌ها، تهران: معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهوری.
دفتر هماهنگی امور استانها (1380). گزیده آمار شاخصهای مقایسه‌ای استان‌های کشور، تهران: سازمان مدیریت و برنامه ریزی.
رنانی، محسن (1389). بازار یا نابازار، بررسی موانع نهادی کارایی نظام اقتصادی بازار در اقتصاد ایران. چاپ سوم. تهران: انتشارات موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی.
رهنمایی، محمد تقی (1373). دولت و شهرنشینی نقدی بر نظریه عناصر قدیمی شهر و سرمایه داری بهره وری هانس بوبک، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره. صص 17-26.
رهنمایی، محمدتقی. شهروز، وثوقی لنگ (1392). تحلیلی بر توسعه منطقه‌ای ایران از منظر اقتصاد سیاسی، فصلنامه بین المللی انجمن جغرافیایی ایران، سال یازدهم، شماره 39، زمستان 1392. صص 33-52.
ریچاردسون، اچ، دبلیو. تارونارو، پی، ام.(1373). سیاستگذاری منطقه‌ای. دفتر برنامه ریزی معاونت امور مناطق و مجلس. تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه.
زاهدی، حسین (1374). استبداد، توسعه نیافتگی و مسئله شیوه تولید آسیایی. نگاه نو. شماره 26. تهران.
ستاری، سجاد (1389). اقتصاد سیاسی خصوص سازی در ایران معاصر، پژوهشی در ماهیت و علل سیاسی توسعه نیافتگی خصوصی سازی در دوره پهلوی دوم و جمهوری اسلامی و تأثیر آن بر روند توسعه در ایران، رساله دکتری در رشته علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران.
 سالنامه آماری، 1377، 1381، 1385 و 1386: مرکز آمار ایران.
شاکراردکانی، امید (1393). اقتصاد سیاسی تعدیل ساختاری در ایران؛ پارادوکس‌ها و عدم عدم تعادل، پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران. صرافی، مظفر (1377). مبانی برنامه ریزی توسعه منطقه‌ای، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه.
کاتوزیان، محمد علی (1382). اقتصاد سیاسی ایران از مشروطیت تا پایان پهلوی. ترجمه نفیسی و عزیزی. چاپ نهم. تهران: نشر نی.
کلانتری، خلیل (1377). شناسایی مناطق عقب مانده در ایران. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. شماره 28. تهران.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (1394). مجموعه مطالعات منطقه‌ای و آمایش سرزمین (2) بررسی نظام برنامه ریزی استانی در ایران با تاکید بر ساختار شورای برنامه ریزی و توسعه، دفتر مطالعات اقتصادی. شماره مسلسل 14477.
مصلی نژاد، غلام عباس (1384). دولت و توسعه اقتصادی در ایران. تهران: نشر قومس.
مؤمنی، فرشاد (1386). اقتصاد ایران در دوران تعدیل ساختاری. تهران: انتشارات نقش و نگار.
می‌دری، احمد (1384). مقدمه‌ای بر نظریه حکمرانی خوب. فصلنامه رفاه اجتماعی. سال ششم. شماره 22. صص 82-85.
میرشجاعیان حسینی، حسین (1390). ارزیابی نقش بخش عمومی در توسعه اقتصادی منطقه‌ای ایران. رساله دکتری در رشته علوم اقتصادی. دانشکده اقتصاد. دانشگاه تهران.
نتایج آمارگیری از کارگاه‌های صنعتی 10 نفرکارکن و بیشتر درسال های 1373 و 1392؛ مرکز آمار ایران.
نتایج آمارگیری از کارگاه‌های صنعتی 50 نفرکارکن و بیشتر درسال های 1373 و 1392؛ مرکز آمار ایران.
Amirahmadi, H. (1986). Reginal Planning in Iran, A survey of problams and policies, the journal of developing Areas.Vol 20. No 4. pp 501-530
Fox, JA. Brown, LD. (1998). Introduction in The struggle for accountability: The Word Bank, NGOs, and grassroots movement, MIT Press, Cambridge, USA.
Smith, B, C. (2007). Good government and development, First Published, Palgrave MacMillan. New York.
Pike, A., Rodriguez-Pose, A., Tomaney, J, (2006). Local and Regional Development, First Published Routledge, Newyork.
www.MPo-Zn.ir/m2/Regional accounts/Results of Countey Regional accounts and province.