تحلیل جغرافیایی شبکه شهری استان خوزستان طی سال‌های 1335-1395

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران

2 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران

3 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

وجود سلسله مراتب شهری منظم سبب توزیع کالاها و خدمات به تمام جامعه و توزیع متعادل امکانات و خدمات رسانی به تمامی بخش‌های یک منطقه می‌گردد شبکه شهری تنها مجموعه‌ای از عناصر کالبدی نیست و نقش و اهمیت هر سکونتگاه را میزان و ابعاد ارتباطات و جریان‌ها در یک نظام باز تعیین می‌کنند. شهرهای بزرگ‌تر با جذب و تمرکز مازاد بیشتر، تسلط خویش را بر شهرهای کوچک‌تر اعمال می‌کنند. این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش از نوع توصیفی تحلیلی می‌باشد. در این پژوهش شاخص­های موردمطالعه در دو مرحله از طریق مطالعه استخراج از منابع موجود در دسترس؛ طرح­های تحقیقاتی، آمارنامه­ها، کتب و آراء خبرگان، گردآوری شد و در نهایت نیز با استفاده از مدل­های منحنی لورنز ضریب جینی، ضریب آنتروپی و ضریب کشش پذیری وضعیت شبکه شهری خوزستان مشخص گردید. نتایج نشان داد که بررسی سلسله مرتب شهری استان خوزستان طی سال­های 1335-1395 بر اساس مدل­های انجام شده نشان دهنده عدم تعادل درسیستم شهری و تمرکز جمعیت در شهرهای بالای نظام سلسله مراتب شهری و خصوصاً نخست شهر استان است. بر مبنای مدل انجام گرفته هیچ گونه رابطه معقول و منطقی بین شهرها و رتبه آنها وجود ندارد. و نخست شهر با تمرکز امکانات و خدمات در سطوح مختلف تمرکز خود را بر سایر شهرها حفظ کرده است همچنین با توجه به محاسبات انجام شده شهرهای اهواز، دزفول، آبادان و ماهشهر، رامهرمز، اندیمشک، خرمشهر، ایذه، شوشتر و بهبهان از توان جمعیت پذیری بیشتری برخوردارند و شهرهای بیدبلند، بیوضی، یزدنو و آبژدان از توان جمعیت پذیری بسیار کمتری برخوردار هستند. بر اساس نتایج بدست آمده از محاسبات آنتروپی نسبی جمعیت شهر­های استا خوزستان بیانگر حرکت به سمت افزایش درجهت تمرکز جمعیت و عدم تعادل است
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Geographical analysis of Khuzestan province's urban network during 1956-2016

نویسندگان [English]

  • Golamreza Taheri 1
  • Mohammad Reza Rezaei 2
  • Saeid Amanpor 3
1 Ph.D. in Geography & Urban Planning, Yasouj Branch, Islamic Azad University, Yasouj, Iran
2 Assistant Professor of Geography & Urban Planning, Marvdasht Branch, Islamic Azad University, Marvdasht, Iran
3 Associate professor of Geography & Urban Planning, Shahid Chamran University, Ahvaz, Iran
چکیده [English]

The existence of a regular urban hierarchy results in the distribution of goods and services to the entire community and the balanced distribution of facilities and services to all parts of a region. The urban network is not just a collection of physical elements, and the role and importance of each settlement is the extent and dimensions of communication and flow. They set up an open system. Greater cities, with more concentration and concentration, apply their domination to smaller cities. This research is purpose-oriented, applied in terms of nature and method of descriptive-analytical type. In this research, the survey indicators were collected in two stages through a study of extracted from available sources; research plans, statistics, books and expert opinions, and finally, using the Lorenz curve models, the Gini coefficient , Entropy coefficient and coefficient of elasticity of the city of Khuzestan. The results showed that the study of the urban dynasty of Khuzestan province during 1335-1383 based on the models showed the imbalance in the urban system and the concentration of population in the cities above the urban hierarchy system, and especially the first city of the province. Based on the model, there is no reasonable relationship between cities and their rank. The city has maintained its focus on other cities by concentrating its facilities and services at different levels. Also, according to the calculations, the cities of Ahvaz, Dezful, Abadan and Mahshahr, Ramhormoz, Andimeshk, Khorramshahr, Izeh, Shushtar and Behbahan are the population potential And the cities of Bidabad, Bali, Yazdno and Abadan have a much lower population density. Based on the results of calculations of the relative entropy of the population of the Stoa cities of Khuzestan, it is indicative of a movement towards increasing concentration of population and imbalance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Urban Network
  • City
  • Regional Planning
  • Khuzestan Gis
حاتمی نژاد حسین، عمران راستی (1388)، عدالت اجتماعی و عدالت فضایی؛ بررسی و مقایسه نظرات جان رالز و دیوید هاروی، اطلاعات سیاسی – اقتصادی، شماره 269-270.
خاکپور، براتعلی و باوان پوری، علیرضا (1388)، بررسی و تحلیل نابرابری در سطوح توسعه یافتگی مناطق شهر مشهد، مجله دانش و توسعه، سال شانزدهم، شماره 27.
دانشنامه مدیریت شهری و روستایی (1388)، موسسه فرهنگی، اطلاع رسانی و مطبوعاتی.
رهنمایی، محمدتقی؛ شاه حسینی، پروانه (1389)، فرایند برنامه ریزی شهری ایران، انتشارات سمت، چاپ ششم، بهار 1389.
روزبهان، محمود (1371)، مبانی توسعه اقتصادی، تهران: انتشارات روزبهان.
زبردست، اسفندیار (1383)، اندازه شهر، مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری، وزارت مسکن و شهرسازی، تهران.
زیاری، کرامت الله (1389)، اصول و رروش های برنامه ریزی منطقه‌ای، چاپ سوم، انتشارات دانشگاه تهران.
سازمان جغرافیایی وزارات دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح (1383)، فرهنگ جغرافیایی آبادی­های استان خوزستان، انتشارات سازمان جغرافیایی، وزارات دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، چاپ اول، تهران.
سالنامه آماری استان خوزستان (1394)، اداره کل آمار و اطلاعات GIS، استانداری خوزستان، دفتر برنامه ریزی و اشتغال
سعیدی، عباس (1385)، مبانی جغرافیای روستایی، انتشارات سمت تهران، چاپ هفتم.
شکوئی، حسین (1365)، جغرافیای اجتماعی شهرها، اکولوژی اجتماعی شهر، چاپ اول، تهران: انتشارات سازمان جهاد دانشگاهی.
محمدی، علی (۱۳۸۵). سازمان و مدیریت. تهران، هادیان.
نظریان، اصغر (1374)، شبکه شهری و نظام سلسله مراتب شهری ایران. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم. دوره جدید. شماره اول.
حاتمی نژاد حسین، عمران راستی (1388)، عدالت اجتماعی و عدالت فضایی؛ بررسی و مقایسه نظرات جان رالز و دیوید هاروی، اطلاعات سیاسی – اقتصادی، شماره 269-270.
خاکپور، براتعلی و باوان پوری، علیرضا (1388)، بررسی و تحلیل نابرابری در سطوح توسعه یافتگی مناطق شهر مشهد، مجله دانش و توسعه، سال شانزدهم، شماره 27.
دانشنامه مدیریت شهری و روستایی (1388)، موسسه فرهنگی، اطلاع رسانی و مطبوعاتی.
رهنمایی، محمدتقی؛ شاه حسینی، پروانه (1389)، فرایند برنامه ریزی شهری ایران، انتشارات سمت، چاپ ششم، بهار 1389.
روزبهان، محمود (1371)، مبانی توسعه اقتصادی، تهران: انتشارات روزبهان.
زبردست، اسفندیار (1383)، اندازه شهر، مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری، وزارت مسکن و شهرسازی، تهران.
زیاری، کرامت الله (1389)، اصول و رروش های برنامه ریزی منطقه‌ای، چاپ سوم، انتشارات دانشگاه تهران.
سازمان جغرافیایی وزارات دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح (1383)، فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های استان خوزستان، انتشارات سازمان جغرافیایی، وزارات دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، چاپ اول، تهران.
سالنامه آماری استان خوزستان (1394)، اداره کل آمار و اطلاعات GIS، استانداری خوزستان، دفتر برنامه ریزی و اشتغال
سعیدی، عباس (1385)، مبانی جغرافیای روستایی، انتشارات سمت تهران، چاپ هفتم.
شکوئی، حسین (1365)، جغرافیای اجتماعی شهرها، اکولوژی اجتماعی شهر، چاپ اول، تهران: انتشارات سازمان جهاد دانشگاهی.
محمدی، علی (۱۳۸۵). سازمان و مدیریت. تهران، هادیان.
نظریان، اصغر (1374)، شبکه شهری و نظام سلسله مراتب شهری ایران. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم. دوره جدید. شماره اول.
Storper M. A. Scott (2006), the wealth of regions. Futures.
Myrdal, G. (1957), Economic Theory and Underdeveloped Regions, London: University Paperbacks, Methuen.
Neal Z. (2010) Encyclopedia of Social Networking, edited by Barnett GA. Thousand Oaks, CA: Sage.
Rashid, A. and Khairkar, V.P. 2012. Declining City- Core of an Indian Primate City: a Case Study of Srinagar city. Journal of International Journal of Environmental Sciences, Vol. 2, No. 4, 2090-2103.
Kim, S. 2009. “Institutions and U.S. Regional Development: A Study of Massachusetts and Virginia,” Journal of Institutional Economics 5 (2): 181-205.
Radstrom, J. and Susan, B.E.D. 2005. Urban Identity in Slow City. Practicum submitted to the Faculty of Graduate Student of the University of Manitoba in Partial Fulfillment of the Requirements for degree of Master of City Planning. Department of City Planning. University of Manitoba.
Roehner, B.M. 1995. Evolution of urban systems in the Pareto plane. Journal of Regional Science. 35. 2. 277-300.
Henderson, J. Vernon and Wang, Hyoung Gun. 2007. Urbanization and City Growth: The Role of Institution. Regional Science and Urban Economics. No 37. 283-313.