ارزیابی زوال پوشش گیاهی در مناطق خشک با روش فائو-یونپ (مطالعه موردی زیر حوضه کاشان)

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اصفهان، ایران

2 بخش تحقیقات بیابان، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

چکیده

روند شتابناک بیابان‌زایی در طول قرن بیستم، به ویژه سال‌های پس از جنگ جهانی دوم سبب شد تا مجامع جهانی و تخصصی مرتبط بکوشند با اعمال مدیریتی صحیح و علمی، این روند را مهار کنند. ارائه الگو یا مدلی برای ارزیابی بیابان زایی و ترسیم نقشه حساسیت سرزمین به فرآیندهای کاهنده کارایی سرزمین توسط فائو-یونپ در این راستا بود. یکی از فرایندهای مطرح، ارزیابی زوال پوشش گیاهی از منظر وضعیت کنونی و استعداد طبیعی است که با توجه به شرایط منطقه مورد مطالعه، بضاعت اطلاعاتی موجود و جلسات متعدد با حضور کارشناسان بخش تحقیقات مرتع و بیابان موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع اصلاح گردید. زوال پوشش گیاهی از منظر وضع موجود، از طریق اندازه گیری درصد پوشش گیاهان دایمی، کیفیت مرتع و میزان تولید علوفه و از منظر استعداد طبیعی به کمک نقشه رژیم‌های حرارتی و رطوبتی خاک و نیز اطلاعاتی که از نقشه قابلیت اراضی بدست می‌آید، در محیط الویس محاسبه شد. نتایج بررسی نشان داد که حدود 74 درصد محدوده مورد مطالعه (زیر حوضه کاشان از آبخیز کلان دریاچه نمک قم) به لحاظ وضعیت کنونی در کلاس تخریب بسیار شدید و 84 درصد مساحت از منظر استعداد طبیعی در کلاس تخریب شدید و بسیار شدید قرار می‌گیرد. شناسه‌ای که آشکارا زنگ خطر را در شمال خاوری استان اصفهان به صدا درآورده و ضرورت بازنگری در چیدمان توسعه را یادآوری می‌کند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigation of plant cover destroys in dry lands by using FAO & UNEP method (Case study: sub basin of Kashan)

نویسندگان [English]

  • Seyed Morteza Abtah 1
  • Mohammad Darvish 2
1 Research Division of Natural Resources, Isfahan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Isfahan, Iran
2 Desert Research Division, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran
چکیده [English]

Abstract
Fao-Unep for control of desertification in world, suggested Provisional methodology for assessment and mapping of desertification and recommended to countries with this problem for edit and investigation. Thus, this method studied in Kashan basin that located North West of central Iran basin. In this research, five desertification processes studied: Degradation of plant cover, water erosion, wind erosion, soil salinity creation and reduce of sub ground water level. This processes investigated in two aspects: Status and inherent risk desertification. In status aspect of plant cover calculated plant cover, range quality and quantity. In inherent risk aspect calculated temperature and moisture regime and lands capacity. Maps of aspects divided four degrees: slight, medium, sever and very sever. The result show that the most area of basin is belongs to very sever class of desertification.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Desertification
  • Kashan
  • Now status
  • Inherent risk
  • plant cover
  • Geographic Information System (GIS)
ابطحی، س. م.، 1387. ارزیابی و تهیه نقشه بیابان زایی با روش فائو و یونپ در حوضه آبخیز کاشان، گزارش نهایی طرح، موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، 158 صفحه.
احمدی، ح.، 1376. معیارهای شناخت بیابان‌های ایران، دومین همایش ملی بیابان زایی و روش‌های مختلف بیابان زدایی کرمان، موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، نشریه 175.
اختصاصی، م. ر. و مهاجری، س.، 1376. روش طبقه بندی و شدت بیابان زایی اراضی در ایران، مجموعه مقالات دومین همایش ملی بیابان زایی و روش‌های مختلف بیابان زدایی کرمان، موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، نشریه 175.
تریکار، ژ.، 1966. اشکال ناهمواری در نواحی خشک، ترجمه مهدی صدیقی، انتشارات آستان قدس رضوی، 633 صفحه.
ثروتی، م. ر.، 1376. بیابان و ژئومورفولوژی آن، مجموعه مقالات دومین همایش ملی بیابان زایی و روش‌های مختلف بیابان زدایی کرمان، موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، نشریه 175.
خلیلی، ع.، 1378. آب و هوای خشک با 500 میلیمتر بارندگی، روزنامه همشهری، شماره 1869.
درویش، م.، 1378. امکان‌سنجی مدیریتی در استفاده از روش تهیه نقشه بیابان‌زایی فائو و یونپ در ایران، دانشنامه کارشناسی ارشد مدیریت محیط زیست، واحد علوم و تحقیقات، 274 صفحه.
درویش، م.، 1386. شرح خدمات طرح ملی ارزیابی و تهیه نقشه بیابان زایی با روش اصلاح شده فائو و یونپ در حوضه آبخیز دریاچه نمک، موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، 27 صفحه.
شیدایی، گ. و نعمتی، ن.، 1355. مرتعداری نوین و تولید علوفه در ایران، سازمان جنگلها و مراتع کشور، 317 صفحه.
عباس آبادی، م. ر.، 1378. ارزیابی کمی بیابان زایی در دشت آق قلا گمیشان جهت ارائه یک مدل منطقه‌ای، پایان نامه کارشناسی ارشد بیابان زدایی، دانشگاه تهران، 250 صفحه.
عماری، پ.، 1370. تجدید نظر بر روی نقشه رژیم‌های رطوبتی و حرارتی خاک‌های ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته خاکشناسی، دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران، 106 صفحه.
مصداقی، م.، 1372. مرتع­داری در ایران، انتشارات بنیاد فرهنگی رضوی، 218 صفحه.
مشکوه، م. ع.، 1377. روشی موقت برای ارزیابی و تهیه نقشه بیابان زایی، انتشارات موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، 104 صفحه.
مشکوه، م. ع.، 1385. ترسیم نقشه زوال پوشش گیاهی، فرسایش بادی و اراضی شور برای قسمتی از دشت یزد اردکان، فصل نامه تحقیقات مرتع و بیابان ایران. 13(1): 10-16.
مقدم، م. ر.، 1377. مرتع و مرتع داری، انتشارات دانشگاه تهران، 470 صفحه.
مقدم، م. ر.، 1380. اکولوژی توصیفی و آماری پوشش گیاهی، انتشارات دانشگاه تهران، شمارة 2512، 285 صفحه.
ملکوتی، م. ج. و همایی، م.، 1373. حاصلخیزی خاکهای مناطق خشک؛ مشکلات و راه­حل‌ها، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس، 550 صفحه.
Babaev, A. G., Kharin, N. G. and Orlovsky, N. S., 1993. Assessment and Mapping of Desertification Processes a Methodological Guide. Ashgabad. Academy of sciences of Turkmenistan, Desert Research Institute. 45 + 20 p.
FAO & UNEP, 1984. Provisional Methodology for Assessment and Mapping of Desertification.FAO, Rome, 85p.
Kosmas, C., Gerontidis, St., Detsis, V., Zafiriou, Th. and Marathianou M., 1999. Application of the MEDALUS methodology for defining ESAs in the Lesvos Island, EU.