ساختار ژئوپلیتیکی الگوی همگرایی منطقه ای خاورمیانه: مطالعه موردی کشورهای ایران، عراق و ترکیه

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 دانشیار جغرافیای سیاسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3 استادیار جغرافیای سیاسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

منطقه غرب آسیا با تشابهات کشورهای آن در چالش‌ها و برخی قوت‌ها، ضعف‌ها و فرصت‌ها بعضا شامل کشورهایی با مختصات سیاسی، امنیتی، اقتصادی، فرهنگی و موقعیتی همگرا می‌شود. یکی از زیرمنطقه‌های این منطقه شامل کشورهای ایران، عراق، ترکیه است. هدف این مقاله تحلیل و بررسی ساختار ژئوپلیتیکی الگوی همگرایی منطقه‌ای خاورمیانه میان کشورهای ایران، عراق و ترکیه است. سوال اصلی مقاله این است که بر اساس واقعیت‌های ژئوپولیتیکی منطقه چه نوع الگویی می‌توان ارائه داد که ضمن تنش‌زدایی به نوعی همگرایی منطقه‌ای پایدار بین سه کشور منجر گردد؟ فرضیه ای را که برای پاسخگویی به این سوال در صدد تحلیل آن هستیم این است که با توجه به واقعیت‌های ژئوپلیتیکی خاورمیانه می-توان الگویی شامل تعدیل و کاهش ضعف‌ها و تهدیدات ژئوپولیتیکی و بهره‌گیری مناسب از قوت‌ها و فرصت‌های ژئوپلیتیکی ارائه داد که ضمن تنش‌زدایی به نوعی همگرایی منطقه‌ای پایدار بین سه کشور منجر گردد. این مقاله از نظر هدف جز تحقیقات کاربردی محسوب می‌گردد. به لحاظ ماهیت و روش نیز در دسته تحقیقات توصیفی- تحلیلی قرار می-گیرد. اطلاعات مورد نیاز مقاله به شیوه کتابخانه‌ای و اسنادی گردآوری شده است. در این میان بخشی از اطلاعات از طریق مراجعه به کتابخانه‌ها و بخشی نیز از طریق فضای مجاز و پایگاه‌های علمی معتبر داخلی و خارجی از طریق دریافت مقالات، گزارش‌ها و تحلیل‌های علمی گردآوری شده است. یادداشت‌ها، مصاحبه‌ها و نظرات صاحب‌نظران در این حوزه هستند نیز مورد استفاده واقع شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Geopolitical Structure of Middle East Regional Convergence Patterns: A Case Study of Iran, Iraq and Turkey

نویسندگان [English]

  • Saeed Mohammadi Pour 1
  • Mohammad Akhbari 2
  • FARHAD HAMZEH 3
1 PhD student in Political Geography, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Associate Professor of Political Geography, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
3 Assistant Professor of Political Geography, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

West Asian region with its countries similarities in challenges and some strengths, weaknesses and opportunities Sometimes it includes countries with political, security, economic, cultural and situational coordinates. One of the sub-regions of this region includes Iran, Iraq and Turkey. The purpose of this article is to analyze and analyze the geopolitical structure of the Middle East regional convergence pattern between Iran, Iraq and Turkey. The main question of the article is that based on the geopolitical realities of the region what kind of pattern can be offered that will the de-escalation lead to some sort of sustainable regional convergence between the three countries? The hypothesis that we are trying to answer this question is that given the geopolitical realities of the Middle East- a model that can accommodate and mitigate geopolitical weaknesses and threats and make good use of geopolitical strengths and opportunities this will lead to some sort of sustainable regional convergence between the three countries, while defusing. This article is intended as an applied research. In terms of nature and method it also falls into the category of descriptive-analytical research. The information required for the article is collected in a library and documentary manner. In the meantime part of the information is accessed through libraries and partly through the authoritative space and internally and externally accredited scientific bases collected through articles, reports and scientific analysis notes, interviews and opinions of experts in this field are also used.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Geopolitical structure
  • convergence
  • Middle East region
  • Iran
  • Iraq
  • Turkey
جهان­بین، فرزاد و فتح­اله پرتو، (1394)، سناریوهای آیندۀ نظام بین الملل و جایگاه جهان اسلام، فصلنامه پژوهش­های راهبردی سیاست، شماره 43، تابستان، صص 168-147.
خلیلی، محسن، هادی صیادی و جهانگیر حیدری، (1391)، پیوند کد و ژنوم ژئوپلیتیک در سیاست خارجی (نمونه پژوهی: ترکیه و ایران)، شماره 11، پاییز و زمستان، صص 56-39.
دهقان، یداله و مرتضی حسین­پور، (1390)، نگاهی به روابط رو به رشد ایران و ترکیه در سال‌های اخیر، تهران: انتشارات موسسه ابرار معاصر تهران.
دوئرتی، جیمز و رابرت فالتزگراف، (1383)، نظریه­های متعارض در روابط بین­الملل، وحید بزرگی و علیرضا طیب، تهران: نشر قومس.
عسگر خانی، ابو محمد، سیری در نظریه‌های بازدارندگی خلع سلاح و کنترل تسلیحات هسته‌ای، مجله سیاست دفاعی شماره 25، زمستان سال 1377
 
رضایی، مسعود، (1395)، ماهیت رقابت و تعارضِ ایران و ترکیه در سوریه و عراق، پژوهشنامه علوم سیاسی، دوره 12، شماره 1، زمستان، صص 100-71.
روزنامه اطلاعات، (1390)، «پیروزی قاطع حزب عدالت و توسعه در انتخابات ترکیه»، 24 خرداد 1390.
زارع، محمدرضا، (1383)، علل رشد اسلام‌گرایی در ترکیه، تهران: موسسه مطالعات اندیشه­سازان نور.
زبیب، رضا، (1376)، روندهای کلان در سیاست خارجی ترکیه: عوامل و موانع، پایان­نامه کارشناسی­ارشد علوم سیاسی، دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
سلیمانی، اسداله، (08/08/1394)، رابطه پ­ک­ک با بازیگران کردی و نفوذ در اقلیم کردستان عراق، موسسه آینده­پژوهی جهان اسلام، موجود در: http://www.iiwfs.com/islam-world/islam-world-interviews/146-رابطه-پ-ک-ک-با-بازیگران-کردی-و-نفوذ-در-اقلیم-کردستان-عراق-گفتگو-با-اسد-اله-سلیمانی-کارشناس-مسائل-عراق، تاریخ بازنمایی: 24/12/1397.
سلیمانی­اصفهانی، حسین، (1393)، نقش فعالان و گروه‌های اسلام‌گرا در فرایند پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا، پایان­نامه کارشناسی­ارشد روابط بین‌الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران.
سلیمی، حسین (1386)، «نگرشی سازه انگارانه به هویت ملی در ایران»، فصلنامه مطالعات ملی، 31، سال هشتم، شماره 3، صص 53-31.
سیف­زاده، سیدحسن (1374)، نظریه­های مختلف در روابط بین­الملل، تهران: نشر قومس.
عزتی، عزت الله، (1382)، ژئوپلیتیک در قرن بیست و یکم، انتشارات سمت.
قوام، سید عبدالعلی (1388)، روابط بین­الملل «نظریه­ها و رویکردها»، تهران: انتشارات سمت.
مجتهدزاده، پیروز، (1381)، جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی، انتشارات سمت.
محموداوغلی، رضا (1388)، الحاق ترکیه به اتحادیه اروپا و تاثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، پایان‌نامه کارشناسی­ارشد روابط بین‌الملل، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان.
مشیرزاده، حمیرا (1383)، «سازه­انگاری به عنوان فرانظریه روابط بین­الملل»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 65، صص 143-113.
مشیرزاده، حمیرا (1386)، تحول در نظریه­های روابط بین­الملل، تهران: انتشارات سمت.
مشیرزاده، حمیرا، (1384)، نظریه انتقادی روابط بین­الملل و گفتگوی تمدن­ها، فصلنامه پژوهش سیاست نظری، شماره 1، پاییز و زمستان، صص 68-43.
معین­الدینی، جواد، (1386)، طرح خاورمیانه بزرگ: الگوهای نوسازی بومی و گسترش همگرایی منطقه­ای، مجله تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری، شماره 7، پاییز و زمستان، صص 78-61.
کولایی، الهه(1390)، زمینه های درون نظری و برون نظری تحول در نظریه های منطقه گرایی، دو فصلنامه پژوهش سیاست نظری، دوره ۶، شماره ۹.
قوام، عبدالعلی­(۱۳۸۳)، تحلیل سیاست بین الملل در چارچوب رویکرد جامعه بین المللی، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی 6 (12)،
https://www.civilica.com/Paper-JR_PLR-JR_PLR-6-12_001.html
Gaddis, John Lewis, (2004), Surprise, Security, and the American Experience, Cambridge, MA: Harvard University Press.
Stein, A (1982), Coordination and Collaboration: Regimes in an Anarchic World, International Organization, Vol. 36, No. 2, International Regimes (Spring, 1982), pp. 299-324.
Haas, E. B. (1958) The Uniting of Europe: Political, Social, and Economic Forces 1950-57, Stanford, CA: Stanford University Press.
https://www.pinterest.com
https://slideplayer.com
https://www.maps.com
http://themechanicredwoodcity.com