بررسی و تحلیلی از تغییرات سلسله مراتب شهری در شش دهه‌ی اخیر (1395-1335) (مطالعه‌ی موردی استان سمنان)

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسنده

دانشیار گروه جعرافیا و برنامه ریزی شهری ، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران

چکیده

بررسی سلسله مراتب شهری موثر ترین راه شناخت سازمان یابی سیستم شهرهاست و به مدیریت فضای آنها کمک شایانی می کند . عدم توجه به نظام سلسله مراتب شهری و نحوه پراکنش و توزیع کانون های شهری در پهنه یک منطقه ازیک طرف و رشد شهر نشینی ازطرف دیگر بر عدم تعادل و گسیختگی در ساختار فضایی شهر ها منجر خواهد شد . این تحقیق با روش توصیفی – تحلیلی ، و روش جمع آوری اطلاعات بصورت کتابخانه ای بوده است در این راستا شهرهای استان بر اساس نتایج سرشماری های عمومی نفوس و مسکن در طی سالهای 1335 تا 1395 با استفاده از مدل های نیمرخ سلسله مراتب شهری  رتبه- اندازه حد اختلاف طبقه ای مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اند. نتایج حاصله حاکی از آن است که وجود دو شهر برترسمنان و شاهرود ، سلسله مراتب شهری استان ازقانون رتبه – اندازه تبعیت نکرده و نتیجه حاصل شده مدل حد اختلاف طبقه ای نشان داد که تقسیم بندی شهرها استان هماهنگ و منظم نبوده و گسیختگی آماری فاحشی در آن وجود دارد. حدود 71 تا 80 در صد از نقاط شهر ی استان در گروه جمعیتی رده پنجم قرار دارند نمودار های ترسیم شده از مدل نیمرخ سلسه مراتب شهری در 6 دهه اخیر نشان می دهد که جمعیت شهرها در سرشماری های مختلف به صورت متعادل صورت نگرفته و عدم تعادل در تعداد شهرها و جمعیت آنها کاملا مشهود است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Considering and Analyzing changes of urban hierarchy in the sixth decade (1335-1395)(case study: Semnan province)

نویسنده [English]

  • Zenab Karkehabadi
department of geography and urban planning semnan branch , Islamic azad university , Semnan , Iran
چکیده [English]

Urban hierarchy survey is the most effective way to recognize the organization of the city system and helps to manage its space. The lack of attention to the urban hierarchy system and the distribution and distribution of urban centers in the area of one region on the one hand and the growth of urbanization on the other hand will lead to imbalance and rupture in the spatial structure ofcities. This research is a descriptive-analytical method and a method for collecting information as a library. In this regard, the cities of the province based on the results of general census surveys of population and housing during the years 1335 to 1395 using the models urban hierarchy profiles Rank-size stratified difference limit have been analyzed and analyzed. The results indicate that the existence of two superior cities of Shahrood and Semnan, the hierarchy of the province from the rank of the rank - size did not follow, and the result of the stratified difference model showed that the division of cities in the province is not harmonious and systematic failure and a significant statistical failure in It is there. About 71 to 80 percent of the city's provinces are in the fifth-order population group. Graphs drawn from the urban hierarchy graph model over the past six decades show that the population of cities has not been balanced in different censuses and imbalances It is quite evident in the number of cities and their populations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • hierarchy
  • rank - size
  • class difference
  • urban hierarchy profile
  • imbalance
اجلایی، پرویز،تهران، 1373، تحلیل منطقه ای و سطحبندی سکونتگاه ها، انتشارات دفتر برنامه ریزی منطقه ای سازمان مدیریت وبرنامه ریزی
آسایش حسین . مشیری، 1381 ، روش شناسی و تکنیک های تحقیق علمی در علم انسانی با تاکید بر جغرافیا نشر قومس
بهفروز، فاطمه،1378، فلسفه روش شناسی تحقیق علمی در جغرافیا ، انتشارات دانشگاه تهران
بابائی در منی ، ع....، 1381، نقش شهر های کوچک در توزیع فضایی جمعیت (مطالعه موردی : استان سیستان وبلوچستان) پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا ، دانشگاه سیستان وبلوچستان ، زاهدان
 توکلی نیا.،ج، وشالی ،م 1391، نابرابری های منطقه ای درایران ، فصلنامه آمایش محیط ، ملایر سال پنجم شماره 18
حکمت نیا، حسین و دیگران، سال 1383 بررسی و تحلیل شاخص های کمی و کیفی مسکن در شهر تفت و برنامه ریزی آتی آن ، طرح پزو هشی دانشگاه پیام نورمنطقعه 4یزد
دفتر امور شهری وروستایی استانداری سمنان 1396
دلیر ،1384 ، خلاصه مباحث اساسی کارشناسی ارشد علوم جغرافیا ، نشر پردازش
رضوانی، علی اصغر، سال 1374،روابط متقابل شهر و روستا با تاکید بر ایران، انتشارات دانشگاه پیام نور،
زبر دست . اسفندیار،1386 بررسی تحولات نخست شهری در ایران ، نشریه هنر های زیبا شماره 29 ،دانشگاه تهران
زیاری ، کرامت الله موسوی  1384 ، بررسی سلسله مراتب شهری در استان آذربایجان غربی  ، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان (علوم انسانی) سال نهم شمار
زیاری ،کرامت الله، موسوی ، میر نجف، سال 1384 بررسی سلسله مراتب شهری در استان آذربایجان غربی ، مجله علوم انسانی دانشگاه اصفهان ، شماره 18
ازمان مدیریت و بر نامه ریزی  استان سمنان،سال 1384 معاونت آمارو اطلاعات ، سالنامه آماری استان سمنان
سازمان مدیریت و بر نامه ریزی  استان سمنان، سال1377 معاونت آمارو اطلاعات، سالنامه آماری استان سمنان
شکوئی ، حسین ،1373 .دیدگاه های نو در جغرافیایی شهری .چاپ اول . انتشارات سمت
عابدین در کوش . سعید. 1381 .درآمدی بر اقتصاد شهری ، چاپ چهارم .مرکز نشر دانشگاهی
فرید، ی، 1368 ، جغرافیا و شهرشناسی، دانشگاه تبریز
فرید ، یدالله، چاپ پنجم سال 1382،جغرافیایی شهر شناسی، انتشارات دانشگاه تبریز، چاپ اول سال  1369
کریمی .م ،سرخ کمال،شهاب ،الملک ج.وملک محمودی .ح 1392 تحلیل سلسله مراتب شهری استان کرمانشاه درطی شش دوره سرشماری 35تا85، فصلنامه آمایش محیط ، ملایر سال ششم شماره 22 صص1-21
نظریان ،علی اصغر،/سال1388، پویایی نظام شهری ایران، انتشارات مبتکران
نظریان، علی اصغر،سال1374، جغرافیایی شهری ایران ، انتشارات دانشگاه پیام نور
نظریان، اصغر، (1373)، نظام سلسله مراتبی شهرهای ایران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 32.
هاروی ، دیوید ، 1376 عدالت اجتماعی و شهر، ترجمه فرخ حسامیان وهمکاران ، شرکت پردازش وبرنامه ریزی شهری.  
       Amy , k, J.McDonn, M ,. 2005. Selecting Independent Measure to25-25-Beaujeu-garnier:geographieurbaine.A.colin.paris,1980  26-
Clark, David(2000): Urban World, Global City, Routledge, Londo,200  27-
Jean bastie:L espace uurbain.p 267  28-
Pierregrorge:précis de geographie. P.v.f.Pavis,1961
Smal,R.J & Witherick, m.(1990): A Moderc of Geography, cecond edition, London: Edward Amold.