سنجش تأثیر طرح مسکن در بازآفرینی محلات شهری بافت های فرسوده؛ (نمونه موردی: محله آب انبار نو شهر ساری)

نوع مقاله : مقاله های برگرفته از رساله و پایان نامه

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مهندسی معماری، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران.

2 استادیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

3 استادیار مدعو گروه معماری، واحد سمنان، دانشگاه آزاد

4 استادیار گروه معماری، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران.

چکیده

در سال‌های اخیر با اولویت یافتن پارادایم پایداری، توسعه پایدار و رویکرد بازآفرینی شهری پایدار، عرصه موضوعی جدیدی در ادبیات جهانی مطرح شده است. آنچه که در این حوزۀ مورد کم‌توجهی قرار گرفته، موضوع الگوی مناسب محلی مسکن در بافت‏های فرسوده است که ضرورت ِتوجه بدان را دوچندان نموده است. هدف پژوهش حاضر، دستیابی به الگوی کالبدی طرح مسکن جهت بازآفرینی شهری محلۀ آب انبارنو ساری است. روش پژوهش توصیفی، تحلیلی و اکتشافی و رویکرد حاکم پیمایشی است. با مطالعۀ ادبیات نظری ومشورتِ متخصصین، پرسشنامۀ محقق ساخت 94 مؤلفه‌ایی تهیه ودر اختیار جامعه آماری،50 کارشناس ِخبره و آشنا با محل و متخصصِ امر قرار گرفت. اطلاعات ِپرسشنامه جهت تحلیل اولیه و انجام آزمون‏های آماری وارد نرم‏افزار SPSS، آنگاه برای مدلسازی ساختاری تأثیر مؤلفۀ الگوی کالبدی طرح مسکن بر بازآفرینی شهری این محله، از نرم افزار Smart PLS بهره گرفته شد. نتایج حاصله، حاکی از تأثیر متوسط به بالای الگوی مسکن بر بازآفرینی این محله با ضریب مسیر 564/0 است. با حذف مؤلفه‏های نامرتبط در آزمون روایی تأییدی، الگوی بدست‏آمده شامل 8 زیرمؤلفۀ ریزدانگیتیرریزی و بیرون‌زدگی تیرهای چوبی زیرشیروانی(530/0)، سقف شیبدار بومی و لبه‌های ناودانی(712/0)، مصالح مدرن(436/0)، رنگ غالب جداره کالبد(436/0)، داشتن حیاط بعنوان بخشی از زیربنا(764/0)، رعایت تناسب توده مطابق سیستم طرح منظر شهری(821/0)، تاثیرخط آسمان پیوسته(611/0)، ارتفاع بلند فضای مفید داخلی مسکن(511/0) و 3 متغیر نفوذنایذیرینظام دسترسی به توده‌های مسکونی(872/0)، ریتم غالب در جدارۀ معبر(635/0) و تعبیۀ عناصری مثل کوردرها و ...(679/0  معناداری قابل قبولی را بین مؤلفه‏‌های کالبدی طرح ِمسکن محلۀ آب‌انبارنو شهر ساری نشان دادند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessing the Effect of Housing Design in the Reconstruction of Urban Areas of Worn Textures; (Case Study: Worn Texture "AB ANBAR NOO" District in SARI City).

نویسندگان [English]

  • Mohammad Mehrzad 1
  • Seyed Ali Seyedian 2 3
  • Hossein Moradi Nasab 4
  • Mohammad Ali Rajaie Rizi 4
1 Ph.D Student in Architectural Engineering, Semnan Branch, Islamic Azad University, Semnan, Iran.
2 Assistant Professor of Architecture, Faculty of Art and Architecture, Mazandaran University, Babolsar, Iran.
3 Visitting Assistant Professor of Architecture, Semnan Branch, Islamic Azad University, Semnan, Iran.
4 Assistant Professor of Architecture, Semnan Branch, Islamic Azad University, Semnan, Iran.
چکیده [English]

In recent years, with the priority of the paradigm of sustainability, sustainable development and the approach of sustainable urban regeneration, a new thematic area has emerged in the world literature. What has been neglected in this area is the issue of the appropriate local housing pattern in dilapidated structures, which has doubled the need for attention. The aim of this study is to achieve a physical model of housing project for urban regeneration of Sari water reservoir. The research method is descriptive, analytical and exploratory and the prevailing approach is survey. By studying the theoretical literature and consulting experts, a 94-component researcher-made questionnaire was prepared and provided to the statistical community, 50 experts familiar with the place. Questionnaire information was entered into SPSS software for initial analysis and statistical tests, then Smart PLS software was used for structural modeling. The results indicate the moderate to high effect of the housing model on the regeneration of this neighborhood with a path coefficient of 0.564. The obtained pattern includes 8 sub-components: micro-detail, dripping and protrusion of wooden beams, native sloping roof and studded edges, modern materials, dominant color of body wall, having yard, urban landscape design system, sky line effect, high height of useful space Internal and 3 variables of impenetrability of the system of access to residential masses, the dominant rhythm in the wall and the installation of elements such as corders, etc. showed acceptable significance among the physical components of the housing plan of Abnabarno neighborhood in Sari.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Housing plan
  • urban regeneration
  • worn out texture
  • Ab Anbar No-e Sari
  • structural model
ایزدی، پگاه؛ هدیانی، زهره؛ حاجی نژاد، علی و قادری، جعفر (1395)، واکاوی زمینه های تحقق پذیری رویکرد بازآفرینی شهری فرهنگ محور(بافت تاریخی- فرهنگی شهر شیراز)، جغرافیا ، فصلنامه علمی پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیای ایران، دوره جدید، سال چهاردهم، شماره 51، زمستان 1395.
امیری و همکاران (1398)، متغیرهای اثرگذار در سیاست گذاری توسعه فیزیکی شهر ساری ، نشریة علمی پژوهشی انجمن جغرافیایی ایران، شمارة 61.
امانی، حمیدرضا(1400) ، تحلیل عوامل مؤثر بر تاب­آوری مراکز حساس و حیاتی شهری مبتنی بر پدافند غیرعامل )مطالعۀ موردی: منطقه 11 کلان شهر تهران؛ جغرافیا، نشریة علمی پژوهشی انجمن جغرافیایی ایران، دوره 19 ،شماره 70 .
بلوچی، محمد و لطفی، حیدر و شریعت­پناهی، مجید ولی و اسماعیل پورروشن، علی اصغر، (1399)، بررسی رابطه متغیرهای جغرافیایی و رشد پهنای فضایی اقتصاد جرم در استان­های مرزی با تاکید بر شرق ایران، فصلنامه علمی- پژوهشی جغرافیا و برنامه­ریزی منطقه­ای، سال دهم، شماره 4، پاییز، صص 81-61.
بیکی، پریسا و رجبی، آزیتا و سجادی، ژیلا، (1400)، مدل توانمندسازی زنان در توسعه محلات شهری (مطالعه موردی: محله طرشت کلان­شهر تهران)، فصلنامه علمی- پژوهشی جغرافیا و برنامه­ریزی منطقه­ای، سال دوازدهم، شماره 1، زمستان، صص 182-169.
پوراحمد، احمد، حبیبی، کیومرث و کشاورز، مهناز(1389)، سیر تحول مفهوم بازآفرینی شهری به­عنوان رویکرد نودر بافت های فرسوده شهری  1 -24.
توکلی­نیا، جمیله و یداله­نیا، حسین، (1397)، تجلیل شاخص­های حکمروایی خوب در بازآفرینی شهری از منظر ساکنان محله (مطالعه موردی: محله تجریش)، فصلنامه علمی- پژوهشی جغرافیا و برنامه­ریزی منطقه­ای، سال نهم، شماره 1، زمستان، صص 280-265.
عظیمی آملی، جلال و جمع­دار، اکبر، (1395)، بازآفرینی بافت­های فرسوده شهری با تاکید بر الگوی حکمروایی خوب (نمونه موردی: محله ونک، منطقه 3 تهران)، فصلنامه علمی- پژوهشی جغرافیا و برنامه­ریزی منطقه­ای، سال هفهم، شماره 1، زمستان، صص 99-85.
حاجیان زیدی، مهرداد و قدرجانی، راضیه و ظاهری، محمد، (1400)، بازآفرینی پایدار شهری در بافت­های تاریخی، انتشارات جهاد دانشگاهی، چاپ اول، مازندران، 154 صفحه.
حکیم، بسیم سلیم (1381)، شهرهای عربی- اسلامی: اصول شهرسازی و ساختمانی، ترجمه: محمدحسین ملک احمدی و عارف اقوامی مقدم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
حســن­زاده، مهرنــوش و ســلطانزاده، حســین(1395). طبقه­بنــدی راهبردهای برنامه­ریزی بازآفرینی براســاس ســطح پایــداری بافت های تاریخی، فصلنامه مطالعات شــهر ایرانی اسلامی، شماره بیست و سوم، تهران.
حاجی­پور، خلیل (1386)، مقدمه­ای بر سیر تحول و تکوین رویکردهای مرمت شهری (دوره زمانی بعد از جنگ جهانی اول تا آغاز هزاره سوم)، اندیشه ایرانشهر، فصلنامه­ای در زمینه شهرشناسی ، سال دوم، شماره نهم و دهم.
حقیقت نایینی، غلام­رضا  و همکاران(1398)، بازخوانی مفهوم سکونت در محلات تهران در دورة قاجار و پهلوی مبتنی بر بررسی تفسیری تاریخ نوشته های فرهنگی و اجتماعی، سال 17 شماره 61 .
رجایی ریزی، محمدعلی؛ نظریان، اصغر و سرور، رحیم(1393)، چالش ها و راهبردهای توسعه اجتماع محور منطقه کلان شهر تهران، مطالعه موردی : حوزه اسلام شهر رباط کریم ، جغرافیا،  فصلنامه علمی پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیایی ایران، سال نهم، شماره 43.
رهنمایی، محمدتقی و فرهودی، رحمت الله و قالیباف، محمدباقر و هادی پور، حلیمه خاتون(1386)، سیر تحول ساختاری و عملکردی محله در شهرهای ایران، جغرافیا،  نشریة علمی پژوهشی انجمن جغرافیایی ایران، شمارة 12و 13.
سجادی، سمیه سادات و همکاران(1399) ، ارزیابی روند توسعه شهری با روش جای پای جغرافیا (مطالعۀ موردی منطقه 13 تهران)، جغرافیا،  فصلنامه علمی پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیایی  ایران، سال نهم، شماره 4.
سنایی، سولماز(1399)، ظرفیت شناسی تحقق پذیری مدیریت یکپارچه شهری با رویکرد آینده نگری؛ مطالعۀ موردی کلانشهر تهران، جغرافیا،  فصلنامه علمی پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیایی  ایران، سال 17،  شماره60 .
سهم پور، حسن و همکاران(1400)، واکاوی میزان رضایتمندی ساکنان سکونتگاه های غیررسمی با استفاده از مدل کلاس؛ نمونۀ موردی: بندر امام خمینی، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، شماره 40.
سعیدی، عباس(1392)، پیوستگی توسعه روستایی-شهری در قالب منظومه­های روستایی، فصلنامه برنامه­ریزی کالبدی- فضایی، سال 2، شماره4، ص20.
شکویی، حسین (1398)، اندیشه های نو در فلسفه جغرافیا، جلد اول، چاپ سوم، تهران: انتشارات گیتاشناسی، اول.
شماعی، علی؛ رضاپور میرصالح، حسن و موحد، علی (1397)، تحلیل نقش بازآفرینی بافت قدیم شهر اردکان در توسعه گردشگری شهری، فصلنامه علمی پژوهشی شهر ایرانی اسلامی، سال نهم، شماره 34، زمستان .1397.
لطفی، سهند (1390)، تبارشناسی بازآفرینی شهری، ازبازسازی تا نوزایی، چاپ اول، تهران:  انتشارات آذرخش.
کریم­زاده، علی؛ شهریاری، سیدکمال­الدین و اردشیری، مهیار(1396)، تبیین سیاست­های فرهنگی تأثیرگذار بر بازآفرینی شهری فرهنگ­محور، هویت شهر، شماره بیست و نهم، سال یازدهم، بهار 1396.
لاسمی پور، ربابه و سعیدی، عباس(1400)، عوامل اثرگذار بر شکل گیری خزش روستایی در ناحیه چمستان، مطالعه موردی: شهرستان نور، استان مازندران، جغرافیا، نشریة علمی پژوهشی انجمن جغرافیایی ایران،  دوره 19، شماره 69، تابستان .1.
محمدی،علیرضا و پاشازاده، اصغر(1394)، سنجش سطح پایداری محلات شهراردبیل با تأکید برمحلات باهسته های روستایی، مطالعات شهری، دوره­ی 3، شماره­ی 22، تابستان 1393، صص 49-62 .
مدحت، مرضیه(1395)، بازآفرینی شهری پایدار با تاکید بر سرمایه اجتماعی(نمونه موردی: بافت تاریخی و فرسوده شهرشیراز)، دومین همایش بین المللی معماری، عمران وشهرسازی درآغاز هزاره سوم، 1-13.
مرادی، فاطمه؛ سعیده زرآبادی، زهراسادات و ماجدی، حمید (1398)، واکاوی اصول بازآفرینی شهری فرهنگ- مبنا با رویکرد ارتقای رقابت پذیری، مجله باغ نظر، دوره 16، شماره 70، صص16-5.
میرمعینی، مهدی و همکاران(1388)، سنجش امنیت محیطی با استفاده از تئوری چیدمان فضایی و تکنیک مکان سنجی؛ نمونه مطالعاتی محله سرآسیب تهران، جغرافیا، فصلنامه علمی پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیایی ایران،  سال 17، شماره 62 .
یدالله نیا، هاجر(1400)، اثرات گسترش فیزیکی بر تاب­آوری زیست محیطی، مطالعه موردی: شهر بابل، فصلنامه جغرافیا، دوره 19 ، شماره 69.
شامی، محمدرضا و بیگدلی­راد، وحید و معینی­فر، مریم، (1400)، تبیین مفاهیم و ارزیابی ابعاد شهر هوشمند با تاکید بر زندگی هوشمند شهری در کلانشهر تهران، فصلنامه علمی- پژوهشی جغرافیا و برنامه­ریزی منطقه­ای، سال دوازدهم، شماره 1، زمستان، صص 151-137.
محلوجی، محمود(1400)، ارزیابی عوامل مؤثر بر زیست پذیری شهری سکونتگاه­های غیررسمی، مطالعه منطقه 14؛ فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، دوره 20، شماره40.
نوریان، فرشاد و آریانا، اندیشه(1391)، تحلیل چگونگی حمایت قانون از مشارکت عمومی در بازآفرینی شهری؛ مطالعه موردی : میدان امام علی (عتیق اصفهان)، نشریه هنرهای زیبا معماری و شهرسازی، 17.
Akbar, J. (1988). “Crisis in the Built Environment, Singapore: Concept Mass Media. Ben-Hamouche, M. (2003). Decision-Making System and Urban Geometry: The Case of Algeria, Journal of Architectural Planning Research, 20(4).
EC.(2006 ),European Institute for Urban Affairs 2006.
Hakim, B. (2007) Generative Processes for Revitalizing Historic Town or Historic Heritage. Urban Design International 12: 87-99 .
Hajipoor, Kh. (2007). Introduction to the evolution and development of urban restoration approaches (the period after the First World War to the millennium). Urbanology Journal, 2 (9&10).
LUDA .(2003) Appraisal of Urban Rehabilitation Literature and Projects, Including a Glossary of Terms and a Preliminary Set of Indicators Characterising LUDA. Large Scale Urban Distressed Areas (LUDA), Dresden.
McDonald, S.; Malys, N.; Malienė, V.(2009) Urban regeneration for sustainable communities: A case study, Technological and Economic Development of Economy 15(1): 49–59.
ODPM (2006) UK Presidency. EU Ministerial Informal on Sustainable Communities. EuropeanEvidence Review papers. Office of the Deputy Prime Minister, London.
Roberts, P. and Sykes, H. (eds.) (2000) Urban Regeneration: A Handbook, London: Sage
Roberts,P.; Jeffrey,P(2006)Signposts to sustainable communities: lessons from the exemplar learning programme2006. RENEW, London.
Tiesdel,S.,Oc,T.&Heath ,T.(1996) Revitalizing historic urban quarters, Oxford ,UK ,Architectural Press.
Turok, Ivan (2004) ”Urban Regeneration: what can be done and what should be avoided?”. Paper presented to International Urban Regeneration Implementations Symposium, Lütfi Kırdar Exhibition Centre, Istanbul
Moghim, S. & Garna, R.K. (2019) Countries' classification by environmental resilience, Journal of Environmental Management, No. 230, pp.345–354.
Marchese, D. & Reynolds, E. & Bates, M.E. & Morgan, H. & Clark, C.C. & Linkov, I. (2018) Resilience and sustainability: Similarities and differences in environmental management applications, Science of the Total Environment, Vol. 613–614, pp.1275–1283
Fu, X. (2018) Developing an Integrated Scenario-based Urban Resilience Planning Support System. A dissertation submitted to the Graduate School of the University of Cincinnati in partial fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy in Regional Development Planning of the College of Design, Architecture, Art and Planning. Committee: Xinhao Wang, Ph.D. (Chair) Christopher Auffrey, Ph.D. Danilo Palazzo, Ph.D.