ارزیابی سازگاری معماری بناهای سنتی با اقلیم در شهر آباده

نوع مقاله : مقاله علمی -پژوهشی کاربردی

نویسندگان

1 گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 کارشناسی ارشد آب و هواشناسی کاربردی، دانشگاه پیام نور

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر عناصر اقلیمی در معماری مساکن سنتی آباده و تعیین مرزهای آسایش حرارتی در آن‌ها با بهره‌گیری از روش‌های تجربی گیونی و اوانز انجام گردید. با استفاده از روش کوکران، تعداد 120 بنای سنتی به عنوان نمونه برگزیده و سازگاری آنها با شرایط آسایش زیست‌اقلیم منطقه با توجه به جهت قرارگیری، شکل و فرم بنا، مصالح کاربردی، وجود عناصر معماری و طراحی متناسب با جریان هوا و تابش بررسی شد. یافته‌ها نشان می‌دهد که به دلیل استیلای سرما در ماه‌های آبان تا اردیبهشت، اقلیم شهر آباده خارج از منطقه‌ی آسایش قرار دارد و نیاز حرارتی و استفاده از وسایل مکانیکی گرما‌زا برای این بازه‌ی زمانی احساس می-شود. هوا در ماه‌های تیر و مرداد در روز گرم است و به سبب عدم شرایط آسایش باید از سیستم‌های مکانیکی خنک‌کننده استفاده شود. بررسی مساکن سنتی آباده آشکار ساخت که این بناها دارای هویت خاص متناسب با ویژگی‌های اقلیمی منطقه می‌باشند. این هویت ناشی از الگوهای معمارانه‌ای هم‌چون وجود پلان متراکم، دیوارهایی از جنس خشت و گل با ضخامت زیاد و ظرفیت حرارتی بالا، حیاط مرکزی، وجود دالان و دو نوع سقف مسطح و طاقی برای فضاهای مختلف، ارتفاع از کف 1- ، تعداد کم پنجره‌ها در دیوارهای رو به بادهای غالب زمستانی و طراحی بازشوها به سمت باد غالب فصل تابستان است که شرایط آسایش را در تمامی اوقات سال فراهم می‌آورد؛ به گونه‌ای که می‌توان از تجارب ساخت آنها در بناهای جدید بهره جست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessment the architecture adaptation of traditional buildings with Abadeh climate

نویسندگان [English]

  • Amirhossein Halabian 1
  • Mohamadmehdi Taghizadeh 1
  • Sanaz Shafiei 2
1 Geography Department, Payame Noor University, Tehran, Iran
2 M.A in Applied Climatology, Payame Noor University
چکیده [English]

This research was conducted with the aim of investigating the effect of climatic elements on the architecture of traditional houses in Abadeh and determining the limits of thermal comfort in them using the experimental methods of Givoni and Evanz. By using the Kochran method, 120 traditional buildings were selected as samples and their compatibility with climate comfort has been studied according to the building orientation, shape and form, functional materials, architectural elements and design suitable for air flow and radiation. The results indicate that the climate of Abadeh is outside the comfort zone due to the dominance of cold in the months of November to May. So, the use of heat-generating mechanical devices is necessary for this period of time. The weather is warm in July and August and cooling mechanical systems must be used due to lack of comfort. Studying of traditional houses showed that these buildings have a specific identity according to climatic characteristics of the region. This identity results from architectural patterns such as dense plan, adobe walls with high thickness and high thermal capacity, a central courtyard, corridors and two types of flat and arched roofs for different spaces, height from floor -1, low number of windows in walls facing the prevailing winter winds and the design of the openings towards the prevailing wind of the summer season provide comfortable conditions at all times of the year; so that it can be used their construction experiences and technologies in new buildings.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Climate comfort
  • Traditional buildings
  • Givoni
  • Evanz
  • Abadeh
ارزانی، مصدق؛ برنا، رضا؛ مرشدی، جعفر؛ ظهوریان، منیژه (1401). مطالعه نقش پارامترهای اقلیمی در توسعه سیاسی و اجتماعی شهر ایلام، فصلنامه­ی جغرافیا و برنامه ریزی منطقه­ای، ش 3: 128-116.
آروین، عباس­علی (1393). اقلیم و معماری و کاربرد انرژی در ساختمان و مسکن. انتشارات جهاد دانشگاهی واحد اصفهان، چاپ اول.
اسلامی، حسین؛  و ریاضی، جمشید (1369). عایقکاری حرارتی ساختمان و بهینه سازی آن-دیدگاهی اقتصادی، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
امیدوار، کمال؛ علیزاده­ی شورکی، یحیی ؛ زارعشاهی، عبدالنبی (1390). تعیین مطلوبیت شرایط آسایش مدارس شهر یزد بر اساس شاخص­های زیست ­ اقلیمی، نشریه­ی شهر و معماری بومی، ش1: 113-131 .
اینانلو، حسین؛ محمدی، حسین (1393). ارزﯾﺎﺑﯽ آﺳﺎﯾﺶ اﻗﻠﯿﻤﯽ در ﻣﺴﺎﮐﻦ روﺳﺘﺎﯾﯽ ﺷﻤﺎل دﺷﺖ ﻗﺰوﯾﻦ با روشET  و شاخصPET  ، فصلنامه-ی جغرافیایی سرزمین، ش 43 : 15-26 .
پوردیهیمی، شهرام ؛گرجی مهلبانی، یوسف (1386). «روش­های طراحی معماری اقلیمی» ،مجله‌ی هنر‌پژوه، سال دوم، ش3 : 2-20.
خوش­اخلاق، فرامرز؛ نگهبان، سعید؛ روشن، غلامرضا؛  باغبانی، حمیدرضا ؛غریبی، ابراهیم (1389). بررسی نقش و تأثیر تغییر اقلیم بر روی اقلیم آسایش شهر یزد با استفاده از مدل اوانز، مجله­ی جغرافیا و توسعه، ش20 : 167-181.
خیری، علی؛ رضائی­زاده مهابادی، کامران (1400). بررسی و ارائه راهکارهای طراحی همساز با اقلیم در نواحی گرم و مرطوب بر مبنای معماری سنتی در ساختمان­های جدید مسکونی (مورد مطالعه: سواحل سیستان و بلوچستان)، فصلنامه جغرافیا و برنامه­ریزی منطقه­ای، ش 2: 226-215.
شاهکار، آذین­؛ شقاقی، شهریار (1393). بررسی و تحلیل معماری همساز با اقلیم با روش ماهانی، اوانز و گیونی (مطالعه­ی موردی شهر سهند، ایران)، همایش ملی الکترونیکی  دستاوردهای نوین در علوم مهندسی و پایه  : 6 .
ﺷﻘﺎﻗﯽ، شهریار (1383). اﻧﺮژی ﭘﺎک در ﺧﺎﻧﻪ، راﻫﮑﺎری ﺑﺮای ﮐﺎﻫﺶ ﻣﺼﺮف ﺳﻮﺧﺖ، مجله شهرداری‌ها، سال ششم، ش 70 : 65.
شیعه، اسماعیل (1383). مقدمه­ای بر مبانی برنامه­ریزی شهری. دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، مرکز انتشارات.
صادقی روش، محمد حسن؛ و طباطبایی، مهدی (1388). تعیین محدوده آسایش حرارتی در شرایط آب و هوایی خشک، نشریه هویت شهر، سال سوم، ش4(بهار و تابستان): 39- 46 .
طاوسی، تقی؛ و عبدالهی، آرام (1389). ارزیابی شاخص‌های دمایی و معماری همساز با اقلیم روانسر، نشریه­ی جغرافیا و برنامه­ریزی(دانشگاه تبریز)، ش 32 : 125-150 .
عطایی، هوشمند؛ هاشمی نسب، سادات؛ و صداقت­زادگان، محبوبه (1393). ارزیابی تطابق اقلیم و معماری بازارهای قدیم و جدید بافت تاریخی شهر اصفهان با استفاده از مدل ماهانی، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه­ای، ش23 :  59-74 .
علیزاده، امین (1391). اصول هیدرولوژی کاربردی. انتشارات دانشگاه امام رضا(ع)، مشهد.
قبایکلو، زهرا (1380). روش­های تخمین محدوده آسایش حرارتی، مجله هنرهای زیبا، ش 10: 74-68 .
کامیابی، سعید؛ و میرزائی، ندا (1394). تطبیق معماری با اقلیم بر اساس شاخص‌های حرارتی نمونه موردی: اقلیم سردو خشک مشهد، فصلنامه­ی مطالعات فرهنگی- اجتماعی خراسان، زمستان1394، ش38 :  119-142 .
کریم‌زاده، سارا؛ لشکری، حسن؛ برنا، رضا؛ شریعت پناهی، مجیدولی (1400). میزان انطباق جهت معماری ساختمان‌های قدیم و جدید شهر سقز از منظر اقلیمی، فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی منطقه‌ای، ش 4: 209-183.
کسمایی، مرتضی (1382). راهنمای طراحی اقلیمی، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن. تهران، چاپ دوم، نشر خاک .
کسمایی، مرتضی (1392). اقلیم و معماری. تهران، چاپ  نشر خاک.
ﻛﻮﺋﻴﻨﮕﺰ ﺑﺮگر، ﺍﻭﺗﻮ؛ ﺍﻳﻨﮕﺮﺳﻮﻝ، ﺗﻲ، ﻣﻲ ﻫﻴﻮ، ﺁلن ﻭﺯﻭﻛﻮﻟﻲ، اس (1368). ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﻱ ﻃﺮﺍﺣﻲ ﺍﻗﻠﻴﻤﻲ. ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺮﺗﻀﻲ ﻛﺴﻤﺎﺋﻲ. ﻣﺮﻛﺰﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﻭ ﻣﺴﻜﻦ.
محمدی، حسین (1385). آب و هواشناسی کاربردی. انتشارات دانشگاه تهران.
منشی­زاده، رحمت الله؛ حسینی، ابراهیم؛ اجاق، عقیل؛ و شعبانی، حمیده، (1391). آسایش حرارتی و تأثیر ارتفاع ساختمان­ها بر خرد اقلیم فضاهای شهری نمونه­ی موردی خیابان شهرداری تهران(حد فاصل میدان تجریش تا میدان قدس)، فصلنامه­ی آمایش محیط، ش،20 : 109 .
میرلطفی، محمودرضا؛ توکلی، مرتضی؛ و بندانی، میثم (1391). بررسی تطبیقی وضعیت استقرار جهات جغرافیایی مسکن روستایی و مصرف انرژی در منطقه­ سیستان، فصلنامه مسکن و محیط روستا، (138): 39-52 .
یاران، علی؛ و مهران­فر، ارس (1392). الگوهای مناسب اقلیمی در بافت­های مسکونی کم ارتفاع «بررسی تطبیقی شهرهای با اقلیم معتدل: واشنگتن دی. سی، ریچموند، ویرجینیابیچ، آنتالیا، رشت، سئول، نی­گاتا، فصلنامه­ی باغ نظر، ش27 :3 -14 .
Bodach Susanne, Lang Verner, Hamhaber Johannes (2014), Climate responsive building design strategies of vernacular architecture in Nepal, Journal: Energy and Buildings, Volume 81, October 2014, Pages 227–242.
Clarke. j. F. and W. bach. (1971), Comparison of the comfort condition in different urbun and suburban microenvironment.  International journal of biometeorology. Volume 15. Number 1. March.
Emmanuel. R. (2005), Thermal comfort implications of urbanization in a warm humid city: The Colombo metropolitan egion (CMR); Sri Lanka, Building and Environment, Vol. 40.
Evola. G, Marletta. L, Castanzo. V, Caruso. G, (2015), Different strategies for improving summer thermal comfort in heavy weight traditional buildings, Journal: Energy Procedia, Volume 78, November 2015, Pages 3228-3233.
Farraj f. Al-ajmi, D.L. loveday (2010), Indoor thermal conditions and thermal comfort in air-conditioned domestic buildings in the dry-desert climate of Kuwait, Journal: Building and Environment, Volume 45, Issue 3, March 2010, Pages 704–710.
Fishman, D.S.; Pimbert, S.L. (1979). Survey of subjective responses to the thermal environment in offices indoor climate. Danish Building Reserch Institute Copenhagen, Denmark, 677- 692.
Givoni, v.B.)1977(, "Climatic Consideration in Building and Urban Design", Wiley, New York.
 Kader, k.; Erby, K. (2016), A study on the sustainable architectural characteristics of traditional anatolian houses and current building design precepts, Journal: Procedia - Social and Behavioral Sciences, Volume 216, 6 January 2016, Pages 810–817
Oikonomou, A. Bougiatioti, F. (2011). Architectural structure and environmental performance of the traditional buildings in Florina, NW Greece Journal: Building and Environment, Volume 46, Issue 3, March 2011, Pages669–689.
Olgyay, V. (1957), "Solar Control and Shading Devices", Princeton University Press, Princeton, New Jersey.
Toy, S., Yilmaz, S., Yilmaz, h. )2007(. Determination of bioclimatic comfort in three different land uses in the city of Erzurum, Turkey. Building.